آیا تمایل دارید جنبه های منفی اتفاقات را ببینید؟ شاید دوست دارید برای بدترین سناریوها برنامه ریزی کنید تا آماده باشید؟ شاید فکر می کنید یک واقع گرا هستید، اما دیگران فکر می کنند شما بدبین هستید؟ اگر چنین است، ممکن است طرحواره منفی/بدبینی داشته باشید(منبع).

طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟

طرحواره منفی گرایی/بدبینی یک طرحواره ناسازگار اولیه است که با تمرکز مداوم بر جنبه های منفی زندگی، با تمایل به انتظار بدترین نتایج و کم اهمیت جلوه دادن یا نادیده گرفتن تجربیات مثبت مشخص می شود. افراد دارای این طرحواره اغلب:

• اغراق کنید یا روی درد، رنج، شکست و ناملایمات تمرکز کنید.
• رویدادها یا دستاوردهای مثبت را به حداقل برسانید یا رد کنید.
• در اضطراب مزمن، نگرانی و گاهی اوقات در ناامیدی زندگی کنید و انتظار داشته باشید که اوضاع بد پیش برود(منبع).

باورها و رفتارهای رایج

• انتظار دارید که همه چیز حتی در موقعیت های خنثی یا مثبت به اشتباه پیش برود.
• فاجعه پردازی تخیل بدترین سناریوها و هوشیاری بیش از حد نسبت به مشکلات احتمالی.
• مشکل در لذت بردن از لحظات مثبت، احساس اضطراب یا انتظار برای ناامیدی زمانی که همه چیز خوب پیش می رود.
• عدم تصمیم گیری و اجتناب از فرصت های جدید به دلیل ترس از شکست یا فاجعه.
• از سوی دیگران بدبین یا “نگران” دیده شدن، اگرچه اغلب خود را یک واقع گرا معرفی می کنند(منبع)(منبع).

ریشه های طرحواره بدبینی

این طرحواره اغلب در دوران کودکی، به ویژه در محیط هایی که عبارتند از:

• بیش از حد محتاط، مضطرب یا انتقادی.
• نداشتن بازیگوشی، خودانگیختگی یا حمایت عاطفی.
• با الگوبرداری از بدبینی والدین یا پیامدهای منفی مکرر مشخص شده است(منبع)(منبع).

تاثیر طرحواره بدبینی در زندگی

• می تواند منجر به افسردگی، اضطراب مزمن، انگیزه کم و مشکل در ایجاد روابط سالم شود.
• ممکن است منجر به پیشگویی های خودشکوفایی شود، جایی که انتظارات منفی بر نتایج تأثیر می گذارد(منبع).

به طور خلاصه، طرحواره منفی/بدبینی یک الگوی عمیق از انتظار و تمرکز بر نتایج منفی است که اغلب ریشه در تجربیات اولیه زندگی دارد و می تواند به طور قابل توجهی بر خلق و خو، تصمیم گیری و روابط تأثیر بگذارد(منبع)(منبع).

درمان بدبینی و شکاکیت همسر

آسیب های طرحواره منفی گرایی

مضرات طرحواره منفی/بدبینی قابل توجه و چندوجهی است:

• اضطراب مزمن و فاجعه‌سازی: افراد تمایل دارند انتظار داشته باشند که همه چیز بد پیش برود که منجر به نگرانی مداوم، هوشیاری بیش از حد و تفکر فاجعه‌آمیز در مورد پیامدهای منفی بالقوه می‌شود.
• عدم تصمیم گیری و اجتناب: ترس از تصمیم گیری اشتباه می تواند باعث عدم تصمیم گیری مزمن و دوری از فرصت ها شود و رشد و موفقیت شخصی را محدود کند.
• کاهش شادی و ناامیدی: افراد مبتلا به این طرحواره اغلب در لحظات مثبت یا شاد احساس ناراحتی می‌کنند و ناامیدی را پیش‌بینی می‌کنند، که توانایی آنها را برای تجربه شادی کاهش می‌دهد و احساس ناامیدی و غم را در آنها تقویت می‌کند.

چگونه با شمشیر شادی افسردگی را از پای درآورید؟

• مشکلات بین فردی: منفی نگری مداوم آنها می تواند دیگران را از نظر عاطفی تخلیه کند، و منجر به انزوای اجتماعی یا دوری از همسالانی شود که بدبینی مداوم را خسته کننده می دانند. آنها همچنین ممکن است در مثبت سمی شرکت کنند، احساسات واقعی را پنهان کنند و از ارتباطات معتبر جلوگیری کنند.
• تأثیر بر سلامت جسمانی: سرکوب مداوم احساسات منفی مرتبط با این طرحواره می تواند در طول زمان بر سلامت جسمانی تأثیر منفی بگذارد.
• پیشگویی خودشکوفایی: تمرکز طرحواره بر انتظارات منفی می تواند منجر به رفتارهایی شود که ناخواسته جهان بینی بدبینانه آنها را تأیید می کند و چرخه منفی گرایی را تقویت می کند(منبع)(منبع).

به طور کلی، طرحواره منفی/بدبینی بهزیستی روانی را تضعیف می کند، تصمیم گیری را مختل می کند، رضایت از زندگی را کاهش می دهد و به روابط آسیب می رساند و آن را به مانعی مهم برای زندگی سالم و رضایت بخش تبدیل می کند(منبع)(منبع)(منبع).

روش های تشخیص طرحواره منفی گرایی

تشخیص طرحواره‌های منفی‌گرایی یا بدبینی معمولاً شامل ترکیبی از ابزارهای ارزیابی بالینی و تکنیک‌های درمانی با هدف شناسایی الگوهای منفی شناختی-هیجانی مداوم است:

• مصاحبه های بالینی و پرسشنامه های خود گزارشی:

ابزارهایی مانند پرسشنامه طرحواره جوان (YSQ) به طور گسترده برای ارزیابی وجود و قدرت طرحواره های ناسازگار اولیه، از جمله منفی گرایی/بدبینی استفاده می شود. این پرسشنامه‌ها از افراد می‌خواهند تا عباراتی را که منعکس‌کننده باورها و انتظارات اصلی منفی هستند، برای شناسایی فعال‌سازی طرحواره رتبه‌بندی کنند.

• کاربرگ ها و یادداشت های طرحواره درمانی:

کاربرگ های ساختاریافته به مشتریان کمک می کند تا افکار و رفتارهای ناسازگار مرتبط با منفی گرایی/بدبینی را شناسایی و ردیابی کنند. یادداشت های طرحواره ای امکان نظارت بر الگوهای افکار منفی و پاسخ های عاطفی را در طول زمان فراهم می کند و تشخیص و برنامه ریزی درمان را تسهیل می کند(منبع).

• تکنیک های شناختی و تجربی:

در طول جلسات درمانی، تکنیک هایی مانند بازسازی شناختی (به چالش کشیدن باورهای منفی)، بازنویسی تصاویر (بازبینی و اصلاح خاطرات ناراحت کننده)، و ایفای نقش می توانند عمق و تأثیر طرحواره های منفی را آشکار کنند(منبع).

• مشاهده الگوهای رفتاری:

روانشناسان رفتارهایی مانند نگرانی مزمن، اجتناب از تجربیات جدید، بلاتکلیفی و به حداقل رساندن رویدادهای مثبت را ارزیابی می کنند که نشان دهنده طرحواره منفی/بدبینی است(منبع)(منبع).

• ادغام با دامنه های طرحواره گسترده تر:

منفی/بدبینی در حوزه طرحواره مراقبت بیش از حد/بازداری طبقه‌بندی می‌شود، که به درمانگران کمک می‌کند علائم را در کنار طرحواره‌های مرتبط مانند مهار هیجانی و اصلاح تشخیص، زمینه‌سازی کنند.

طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ نشانه‌ها، ریشه‌ها و راه‌های درمان آن

در مجموع، تشخیص طرحواره‌های منفی‌گرایی شامل اقدامات خودگزارشی معتبر، مصاحبه‌های بالینی و روش‌های درمانی تجربی برای شناسایی الگوهای شناختی-هیجانی منفی ریشه‌دار است که بر عملکرد و بهزیستی تأثیر می‌گذارد.

تست سنجش میزان خوشبینی ‏

راهکار های درمانی طرحواره منفی گرایی

طرحواره درمانی اولین و موثرترین رویکرد درمانی برای طرحواره منفی/بدبینی است. شامل:

• شناسایی و درک طرحواره: درمانگران به مراجع کمک می کنند تا تشخیص دهند که طرحواره منفی گرایی چه زمانی و چگونه ایجاد می شود و آگاهی از الگوهای افکار منفی و منشأ آنها در تجربیات اولیه افزایش می یابد.
• به چالش کشیدن باورهای منفی: با استفاده از تکنیک‌های شناختی، مراجع یاد می‌گیرد که با افکار فاجعه‌بار و بدبینانه مقابله کرده و آن‌ها را اصلاح کنند و خطرات واقع بینانه را از ترس‌های اغراق‌آمیز یا بدترین سناریوها متمایز کنند.
• توسعه یک حالت بزرگسال سالم: درمان بر تقویت بخشی متعادل و خوش بینانه از خود متمرکز است که می تواند تفکر و رفتار سازگارتر را هدایت کند و اتکا به طرحواره منفی گرایی را به عنوان مکانیزم مقابله کاهش دهد.
• پردازش عاطفی: تکنیک هایی مانند بازنویسی تصاویر و کار با صندلی به مراجع کمک می کند تا احساسات حل نشده دوران کودکی را پردازش کند که به طرحواره دامن می زند و باعث بهبودی عاطفی می شود.

• مداخلات رفتاری: مراجعان برای تمرین راهبردهای مقابله ای جدید، کاهش اجتناب و ایجاد اعتماد به نفس در مواجهه با موقعیت های ترسناک، در آزمایش های رفتاری و نقش آفرینی شرکت می کنند.
• تمرین قدردانی و تمرکز مثبت: فهرست کردن مرتب چیزهایی که فرد بابت آنها سپاسگزار است به مغز کمک می کند تا متوجه جنبه های مثبت زندگی شود و با سوگیری نسبت به منفی گرایی مقابله کند.
• شفقت به خود: تشویق مهربانی نسبت به خود به کاهش انتقاد شدید از خود کمک می کند و انعطاف پذیری در برابر الگوهای فکری منفی را تقویت می کند.

به طور خلاصه، درمان استراتژی‌های شناختی، عاطفی و رفتاری را در طرحواره‌درمانی ترکیب می‌کند تا طرحواره منفی/بدبینی را تضعیف کند، تفکر سالم‌تر را ارتقا دهد و بهزیستی کلی را بهبود بخشد(منبع)(منبع)(منبع).

منبع : طرحواره منفی‌گرایی و بدبینی چیست؟ دلایل، نشانه‌ها و روش‌های درمان آن