اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر
اختلالاتی که مربوط به مصرف مواد می شوند به مواردی می گویند که ویژگی های زیر را داشته باشد: ماده ای قابل سو مصرف مانند الکل باشد یا داروی تجویز شده ای که عوارض جانبی داشته باشد.
اختلالاتی که به مصرف مواد مربوط می شود را به دو گروه می توان تقسیم کرد:
- اختلال مصرف مواد که شامل وابستگی شدید به مواد و سوء مصرف آن می باشد.
- اختلالاتی که به دلیل مصرف مواد به وجود می آید و شامل مواردی زیر می باشد:
- مسومیت مواد
- محرومیت از مواد
- دلیریوم ناشی از مصرف مواد
- زوال عقل پایدار ناشی از مصرف مواد
- اختلال فراموشی پایدار از مصرف مواد
- اختلال پسیکوتیک ناشی از مصرف مواد
- اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد
- اختلال اضطراب ناشی از مصرف مواد
- اختلال کنشی جنسی ناشی از مصرف مواد
- اختلال خواب ناشی از مصرف مواد
مواد مخدر و اعتیاد چیست ؟
اعتیاد به مصرف مواد مخدر به اختلالی می گویند که باعث می شود تا فرد به دارو هایی که از مواد مجاز یا غیر مجاز ساخته شده است وابسته شوند، باید به این نکته توجه کنید که هر چیزی که مجاز شمره می شود مانند الکل و نیکوتین را نمی توان سالم در نظر گرفت.
هنگامی که به این مواد وابسته شده و معتاد شوید دیگر نخواهید توانست مصرف مواد مخدر را به درستی کنترل کنید و به احتمال زیاد آسیب های بسیاری ناشی از مصرف مواد مخدر به شما وارد خواهد شد.
افرادی که اعتیاد به مواد مخدر پیدا می کنند میل بسیار شدیدی به مصرف دارو دارند، آن ها شاید تمایل داشته باشند تا مصرف مواد را ترک کنند ولی در بیشتر مواقع نمی توانند به خودی خود آن را ترک کنند.
اعتیاد به مواد مخدر آسیب های بسیاری به فرد وارد می کند و عواقب جدی و دراز مدتی بر روی سلامت جسمی و روانی و بر روی روابط، اشتغال و قانون می گذارد.
برای این که بتوانید از مصرف مواد رهایی یابید و بر اعتیادتان غلبه کنید باید به کمک پزشک، خانواده، دوستان، گروه های پشتیبانی اقدام به درمان کنید و برنامه ی درمانی سازمان یافته و دقیقی داشته باشید تا بر اساس آن بتوانید ترک کنید.
از کجا بفهمیم اعتیاد پیدا کرده ایم ؟
در موقعیت های مختلف اجتماعی افراد به صورت آزمایشی به مصرف مواد مخدر می پردازند و در بیشتر مواقع دچار اعتیاد می شوند، برای بسیاری از اشخاص مصرف مواد مخدر امری شایع و عادی می باشد.
مواد مخدر انواع مختلفی دارند و خطر اعتیاد و سرعت وابستگی به آن بسیار متفاوت می باشد، بسیاری از داروها خطر اعتیاد بسیار بالایی دارند و به نسبت سایر مواد وابستگی بیشتری در فرد ایجاد می کند.
به دلیل وابستگی، شخص معتاد به مرور زمان به دوز های بیشتری برای مصرف مواد مخدر نیاز دارد، در بیشتر مواقع ممکن است از دارو برای بهتر شدن حس و حالش استفاده کند اما هنگامی که مصرف مواد مخدر را افزایش می دهد ممکن است به این نتیجه برسد که دیگر بدون دارو نمی تواند زندگی کند و برای خوب بودن حالش باید حتما آن را مورد مصرف قرار دهد.
زمانی که فرد تمایل به ترک داشته باشد و مصرف مواد مخدر را متوقف کند هوس ها و محرک های شدیدی برای ایجاد می شود و فرد احساس می کند دچار بیماری جسمی شده است که نشانه های ترک می باشد.
علائم اعتیاد به مواد مخدر
فردی که به مواد مخدر اعتیاد دارد علائم و نشانه های زیر را در میان جمع از خود نشان می دهد:
- احساس می کند که باید به طور منظم از مواد مخدر استفاده کند و در طول روز یک یا چند بار به مصرف مواد نیاز داشته باشد.
- میل بسیار شدیدی به دارو دارد.
- برای این که دارو اثر لازم را بگذارد با گذشت زمان به مقدار بیشتری نیاز دارد.
- باید مطمئن باشد که مواد مخدر به مقدار کافی دارد وگرنه مضطرب می شود.
- حتی اگر پول لازم برای خرید مواد ناشته باشد اما باز هم تلاش می کند تا آن را تهیه کند.
- به دلیل مصرف دارو مسئولیت های کاری و تعهدات آن ها کاهش می یابد و فعالیت های اجتماعی و تفریحی آن ها کمتر خواهد شد.
- انجام کارهای نامناسب مانند سرقت و دزدی برای دریافت مواد مخدر.
- هنگام مصرف مواد مخدر فعالیت های پر خطر مانند رانندگی انجام می دهند.
- تمرکز بسیاری بر روی زمان دارند و انرژی خود را برای به دست آوردن مواد مخدر صرف می کنند.
- برای ترک مواد مخدر تلاش بسیاری می کنند اما با شکست رو به رو می شوند.
- علائم ترک را در زمان ترک مصرف مواد مخدر تجربه می کند.
اختلال مصرف مواد مخدر
الف : وابستگی مواد
زمانی که شخص از نظر روانی و جسمانی به مصرف مواد مخدر وابسته شود، نشانه هایی مانند علائم شناختی – رفتاری و فیزیولوژیکی در او دیده می شود که حاکی از آن است که علاوه بر درگیر بودن به مسائل مرتبط به مواد، به مصرف مواد نیز ادامه می دهد. فرد بیمار به طور مداوم و تکراری از یک الگوی مصرف پیروی می کند که باعث می شود به طور اجباری دارو مصرف کند، این امر منجر به تحمل و محرومیت او می شود و هنگام مصرف نکردن مواد تحمل و صبرش کاهش می یابد و عصبی می شود.
وابستگی به مواد به صورت روانی و جسمی در افراد به وجود می آید و در بسیاری از مواقع وابستگی روانی و رفتاری به صورت عادت تثبیت می شود،
در این حالت در فرد نشانه های زیر مشاهده می شود:
- بیمار میل شدید، مستمر و متناوبی به مصرف مواد مخدر دارد تا از حالت خماری درآید و نیاز جسمی یا فیزیولوژیک او رفع شود زیرا به مواد وابسته شده است.
- ناتوان بودن در قطع مصرف دارو زیرا اثراتی مانند درد جسمی و غیره دارد که برای مصرف کننده زجرآور می باشد و نمی تواند ترک کند.
تحمل عبارت است از این که فرد معتاد برای این که به اثر مطلوب برسد به مواد بیشتری برای مصرف نیاز دارد، هنگامی که فرد مقدار مشخص همیشگی را مصرف می کند اما تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی او نمی گذارد به اجبار مقدار مصرف مواد افزایش می دهد.
تحمل نشانگر پاسخ به اثرات و تاثیرات مواد مخدر می باشد که برای رسیدن به اثر مورد نیاز باید مقادیر مواد را بالاتر ببرند.
اعتیاد به معنی وابستگی جسمی و روانی به مواد مخدر می باشد و چون یک اصطلاح غیر علمی است زیاد کارایی ندارد و به جای آن از وابستگی دارویی یا وابستگی مواد استفاده می کنند.
ب- سو مصرف مواد Substance Abuse :
سوء مصرف مواد عبارت است از الگوی نادرست مصرف مواد مخدر به طوری که پیامد ها و آسیب های بسیاری برای فرد دارد، و احتمال دارد مشکلات اجتماعی- قانونی، شغلی و استعمال مواد مخدر در موقعیت های مختلف که برای جسم ممکن است خطرناک باشد پیش آید.
مثلا در هنگام رانندگی ممکن است فرد موادی استفاده کنند که قابل سوء مصرف باشند. این مواد شامل الکل، آمفتامین ها، کافئین، حشیش، مواد افینی، کوکائین، توهم زا، مواد استنشاقی، نیکوئین، مسکن ها، خواب آور ها، ضد اضطراب ها و فن سیلکیدین می باشد، به این مواد گاهی ماده موثر برای روان و یا روان گردان می گویند.
مواد موثر بر روان به موادی گفته می شود که هنگام ورود به بدن هوشیاری و حالت روانی فرد را تغییر می دهد و این مواد از روزگاران قدیم به شکل های مختلفی مانند دارو درمانی، محلول ها، گیاهان و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
اختلالات ناشی از مصرف مواد مخدر
الف : مسمومیت مواد
هنگام مصرف مواد، در همان لحظه فرد دچار تغییرات و اثراتی از نظر روانی و جسمی می شود که با دفع مواد، آن اثرات از بدن او خارج می شود در این صورت می گویند فرد دچار مسمومیت شده است.
آثار مسمومیت مواد در افراد مختلف متفاوت می باشد و به عواملی مانند نوع ماده مصرفی، مقدار ماده مصرف شده، تحمل شخص و فاصله زمانی از آخرین مصرف بستگی دارد.
ب- محرومیت مواد، محرومیت یا ترک
محرومیت یا ترک مواد عبارت است از وجود نشانه ها و علائمی که نشان دهنده این است که فرد تمایل به کم کردن یا قطع مصرف زیاد و مداوم مواد مخدر دارد. بعد از این که نشانه ها و علائم نامطلوب در فرد بیمار به وجود آمد فرد ممکن است برای به دست آوردن آرامش و دور شدن از این علائم دوباره مصرف مواد را آغاز کند و نسبت به استعمال مجدد دچار وسوسه شود.
ج- اختلالات روانی ناشی از مواد
برخی از اختلالات روانی با مواد مخدری که مورد استفاده قرار می دهیم رابطه دارند مثلا مصرف الکل و مواد افیونی و غیره باعث ایجاد اختلالاتی مانند دلیریوم، زوال عقل، فراموشی، اختلال پسیکوتیک، خلقی، اضطرابی کنشی، اختلال خواب و اختلال جنسی می شود.
امروزی بسیاری از مواد مخدر در بازار موجود می باشد و نوجوانان و جوانان به طور عادی از موادی مانند هروئین، کوکائین، کراک، مورفین، تریاک، شیشه، ماری جوانا، گل و حشیش استفاده می کنند به طوری که در دبیرستان ها شاهد در دسترس بودن و استعمال مواد روانگردان و مواد مخدر توسط نوجوانان هستیم.
مصرف مواد مخدر آسیب ها و عوارض بسیاری را به همراه دارد و اگر فرد در نوجوانانی گرفتار مواد شود مشکلاتی مانند افت تحصیلی، انزوا، دوری جستن از محیط های خانوادگی در او به وجود آمده و آینده تیره و تاری را خواهد داشت.
اگر فرد به طور مداوم از مواد مخدر و روان گردان استفاده کند از نظر روحی و روانی بسیار به آن وابسته خواهد شد به طوری که به صورت مستقیم بر روی سیستم اعصاب مرکزی یا مغز اثر می گذارد و مشکلات عمده ای به وجود می آورد که از آن می توان به اختلالات شدید روانی اشاره کرد.
برخی از علائم و عوارض مصرف مواد مخدر:
- ظاهری آشفته و نامناسب
- مبتلا شدن به بیماری های دهان و دندان
- اختلالات پوستی نظیر آکنه، کهیر، ورم کردن و خارش
- سکته مغزی
- کاهش قوای جنسی در مردان
- ناباروری در زنان
- کاهش سیستم دفاعی بدن
- آسیب های کبدی
- بیماری کلیوی
- اختلالات تنفسی
زمانی که فرد از مواد مخدر و روان گردان استفاده می کند دود حاصل از مصرف مواد وارد دستگاه جریان خون شده و به سیستم عصبی و مغز وارد می شود و در این صورت مواد بر این دستگاه ها اثر گذاشته و حالاتی مانند نشئگی، لذت، سرخوشی و آرامش در فرد به وجود می آید.
این مواد حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از مصرف به مدت ۲ الی ۵ ساعت بر روی جسم و روان فرد اثر می گذارد و باعث می شود که شخص در این مدت احساس سرخوشی و اوج لذت داشته باشد.
بعد از تمام شدن این حالت شخص تمایل دارد تا به تکرار مجدد مصرف مواد روی آورد و همان حالت ها را تجربه کند و به همین ترتیب مصرف مواد بار ها و بار ها تکرار می شود.
اختلالات ذهنی ایجاد شده در اثر مصرف مواد مخدر
در صورتی که مواد مخدر به صورت طولانی مدت مورد استفاده افراد قرار بگیرد اختلالات ذهنی بسیاری در فرد به وجود می آورد که عبارت اند:
- انزوا و گوشه گیری
- افسردگی شدید
- سوء ظن
- شک و بدبینی
- پرخاشگری
- ترس
- وسواس
- کاهش وزن
- از دست دادن انگیزه
- عدم تمایل به انجام فعالیت های روزمره
- عدم توانایی در گرفتن تصمیم های مهم و حیاتی
- رفتار های پارانویا
- اختلالات رفتاری
- توهمات بصری
- ترس از طرد شدن
- و مواردی که باعث می شود فرد در اجتماع آسیب پذیر شود.
بعد از گذشت زمان فرد درک واقعی و درستی از شرایط جسمی و روحی و روانی خود به دست می آورد که باعث می شود ذهنش درگیر طرد شدن از دیگران شود و از جمع و اجتماع دوری کند.
انجام کارهای غیرقانونی
فرد مصرف کننده مواد مخدر برای این که بتواند نیاز های خود را رفع کند و مواد به دست آورد اقدامات و کار های غیر قانونی انجام می دهد و احتمال دارد اقداماتی مانند اخاذی، دزدی، تهدید دیگران به آسیب و یا حتی تجاوز و قتل انجام دهد، بدون آن که بر شرایط آگاهی کاملی داشته باشد و بتواند به شرایط مسلط شود.
افرادی که قبل از مصرف مواد مخدر و یا روان گردان ها به بیماری های روانی خفیف مانند اضطراب شدید، ترس مزمن، بی اراده بودن، ناتوانی در تصمیم گیری، اختلالات خلقی و روانی دچار بوده اند پس از مصرف مواد مخدر گرایش بیشتری به مواد پیدا می کنند و بیماری های آنان با مصرف مواد شدت می یابد و علاوه بر بیماری های روانی معضل اعتیاد به مشکلات آن ها اضافه می شود.
بیماری که به اعتیاد مبتلا می باشد در صورت محرومیت از مواد مخدر به عارضه خماری نیز دچار می شود که نمونه ای از مشکلات روانی ایجاد شده می باشد.
علائم فرد در هنگام خماری
در هنگام خماری و محرومیت از مواد مخدر، علائمی در فرد به وجود می آید که در زیر بیان شده است و این علائم با توجه به شخصیت فرد، نوع مصرف مواد و مدت زمان مصرف متفاوت می باشند:
- اسپاسم های عضلانی
- تعرق شبانه
- بی خوابی یا کابوس
- تهوع و استفراغ
- اختلالات تنفسی
- بی قراری
- اضطراب
- افسردگی
- خستگی مفرط و توهم
در بسیاری از مواقع فرد به دلیل مصرف زیاد موادی مانند شیشه و مواد روانگردان دچار توهم شده است و به خود و اطرافیانش آسیب و صدمات بسیاری وارد کرده است.
یکی از مشکلات روانی که در فرد به دلیل مصرف این مواد به وجود می آید بیماری پارانویا می باشد که در زندگی روزمره مشکلات بسیاری را به وجود می آورد.
بررسی اعتیاد
بررسی و شناسایی مشکلات مصرف کننده مواد مخدر بسیار دشوار است زیرا این بیماران تمایل ندارند دیگران را در جریان مشکلات و مسائل خود قرار دهند و از بیان کردن مشکلاتشان واهمه دارند، همچنین اشخاص معتاد به طور کلی قابل اعتمادی نیستند.
بنابراین برای به دست آوردن اطلاعات و شرح وضعیت حال آن ها باید از اطرافیان و اعضای خانواده اطلاعاتی را کسب کرد و باید بیمار را از نظر مشکلات پزشکی مربوط به مصرف مواد مخدر و بیماری هایی مانند ایدز، هپاتیت و سایر عفونت های ناشی از تزریقات آلوده مورد بررسی قرار داد زیرا به دست آوردن این اطلاعات بسیار مهم می باشد.
هم چنین باید نیازهای فیزیولوژیک و روانی بیمار و الگوی سوء مصرف آن ها را بدانیم. مثلا آیا بیمار به صورت دوره ای مواد مخدر استفاده می کند یا به صورت مستمر، آیا به دنبال سوء مصرف می باشد؟ با مصرف مواد چه مشکلاتی در زندگی اجتماعی و خانوادگی او به وجود می آید؟ مشکلات در خانواده، مشکلات شغلی، مشکلات قانونی و غیره باید به خوبی مشخص شوند.
در بررسی باید ویژگی های مثبت بیمار که می توان دوره درمان را بر اساس آن ها آغاز کرد نیز مشخص شود.
نکات قابل توجه در بررسی اعتیاد
علاوه بر موارد ذکر شده باید بیماران مبتلا به اختلالات مرتبط به مواد به طور کامل مورد بررسی قرار بگیرند و نکات زیر در هنگام بررسی آن ها مورد توجه قرار گیرد.
- معاینه وضعیت روانی بیمار از نظر وجود اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مرزی و خود شیفته
- بررسی سایر اختلالات اضطرابی، خلقی و پسیوتیک
- شناسایی گروه های حمایتی بیماری مثلا در هنگام ترک از چه کسانی می توانید کمک بگیرید.
- استفاده از آزمون های غربالگری برای تشخیص موارد مشکوک به سوء مصرف مواد مخدر
همچنین پاسخ به سوالاتی مانند:
- چه کسی بیمار را ارجاع داده است؟
- نظر بیمار نسبت به مسئله چه می باشد؟
- از درمان چه انتظاری دارد؟
- نظر اطرافیان نسبت به مسئله چه می باشد؟
- چه موادی را مورد مصرف قرار می دهد؟
- از چه موقع مصرف مواد را آغاز کرده است؟
- تعداد دفعات و مقدار مصرف مواد چه طور بوده است؟
- دوران ترک در گذشته چطور بوده است؟
- چه اقدامات درمانی در گذشته انجام شده است؟
- الگوی تاریخچه اشتغال بیمار مورد بررسی قرار گیرد.
- بررسی وجود مشکلات قانونی
- بررسی چگونگی گذراندن اوقات فراغت
- بررسی موقعیت نهایی که بیمار مواد مصرف می کند.
- و غیره
تشخیص های پرستاری
نمونه هایی از مشکلات بیماران وابسته به مواد که در تشخیص های پرستاری باید مطرح شود به شرح ذیل می باشد:
الف- مشکلات زیست شناختی که شامل:
- تغییرات حسی – حرکتی
- استعداد برای صدمه دیدن
- نقص مراقبت از خود
- اختلال عملکرد جنسی
- استعداد برای عفونت
- اختلال در الگوی خواب
- اختلال در تغذیه
- اختلال در آسایش و راحتی و تجربه مکرر درد
- اختلال در رشد و تکامل زیستی
ب – مشکلات روانشناختی شامل :
- تخریب ارتباطات
- تطابق غیر موثر فردی
- اختلال در پنداشت از خود
- اضطراب
- ترس
- گناه
- غم
- ناامیدی
- انزوای اجتماعی
- اختلال در مسئولیت های خانوادگی
- توانایی بالقوه برای خشونت
- نقص در آگاهی
- اختلال در فرآیند تفکر
- اختلال در رشد و تکامل روانشناختی
نمونه هایی از تشخیص پرستاری عبارت اند از :
- تغییرات حسی، درکی، بینایی، شنوایی در ارتباط با محرومیت از مواد
- اختلال در تغذیه، کمتر از نیاز بدن در ارتباط با وابستگی الکل
- در ارتباط با مسمومیت الکلی توانایی بالقوه در برقراری خشونت دارد.
- افزایش خطر صدمه دیدن در ارتباط با مسمومیت مواد
مداخلات
مداخلات مربوط به تغییرات حسی – درکی:
مداخلاتی که مربوط به تغییرات حسی _ درکی در فرد انجام می شود ممکن است به دنبال سوء مصرف در جریان ترک الکل یا سایر مواد روانگردان باشد که باعث اختلال در سیستم حسی _ درکی مانند توهم و خطای درکی می شود.
بیمار ممکن است توهمات را واقعی در نظر بگیرد و نسبت به توهمات واکنش های تهاجمی نشان دهد در این صورت باید پرستار بیمار را تحت نظر داشته باشد تا به خود و دیگران آسیب وارد نکند.
مداخلات مربوط به اختلالات تغذیه ای :
بر اساس مطالب بیان شده مصرف الکل مانع جذب مواد مغذی مانند ویتامین ها و اسید آمینه ها توسط روده کوچک می شوند و به دلیل عادت غذایی بد در الکلیک ها ممکن است فرد به کمبود ویتامین ها به خصوص ویتامین گروه B دچار شود.
برای این مشکل باید تدابیر لازمی صورت گیرد و فرد باید از ویتامین ها و مواد مغذی استفاده کند و مصرف مایعات را افزایش دهد، همچنین استفاده از رژیم غذایی پر کالری وکربوهیدرات های تقویت شده با مولتی ویتامین بسیار اهمیت دارد.
علاوه بر این کم آبی های بدن را می توان با وارد کردن مایعات از راه دهان یا انفوزیون وریدی تامین کرد.
سایر اقداماتی که باید انجام شود عبارت اند از :
- ثبت دقیق مایعات خورده شده و دفع شده
- بیمار باید به صورت روزانه وزن شود و میزان افزایش یا کاهش وزن او ثبت گردد.
- فراهم کردن غذاهای مورد علاقه بیمار
- درباره اهمیت تغذیه های کافی و لازم به بیمار توضیحات مورد نیاز گفته شود.
- برای بیماری که در حال ترک است باید تغذیه کافی مانند غذاهای مقوی و پرکالری تامین شود، بیمار ممکن است در زمان ترک دچار اسهال شود به همین دلیل باید از غذا های چرب دوری کند و بیشتر از مایعات و نمک کافی استفاده نماید، برای اسهال موادی مانند برنج، نان تست شده، سیب و موز مفید می باشد، باید وعده های غذایی را افزایش دهد و مصرف مواد را در آن وعده کم در نظر بگیرد.
مداخلات مربوط به خواب
در دوران ترک، بی خوابی یا کم خوابی امری عادی و طبیعی می باشد و بهتر است بیمار در ساعات روز کمتر بخواهد و در طول روز خود را سرگرم کند تا شب بتواند خواب راحتی داشته باشد و مشکل خواب بیمار به تدریج رفع می شود.
مداخلات مربوط به خشونت و آسیب زدن به خود و دیگران
مداخلات برای این انجام می شود تا از بیمار محافظت شده و مانع از آسیب زدن او به خود و دیگران شود در این صورت باید محیطی امن برای بیمار فراهم شود تا تمام اشیا خطرناک از او دور شود و در دسترس او قرار نگیرد.
نقش مصرف مواد مخدر در افراد و از بین رفتن بنیان خانواده
یکی دیگر از مشکلاتی که با مصرف مواد مخدر به وجود می آید از هم پاشیده شدن محیط خانواده و از هم گسختگی روابط عاطفی و مشکلات اجتماعی می باشد.
فردی که به اعتیاد مبتلا می شود، به دلیل شرایط جسمی و روانی، ظاهری نامناسب و چشمانی قرمز، اختلالات پوستی، تیک عصبی عضلانی، لب های متورم و کبود دارد او سعی می کند در محیط های خانوادگی کمتر شرکت کند و هر چه سرمایه دارد برای تامین مواد مخدر در نظر می گیرد.
به تدریج مشکلات مالی در زندگی او به وجود آمده و اعتیاد بلای خانمان سوز خانه اش می شود و آسیب های جبران ناپذیری برای او ایجاد می کند.
در بسیاری از موارد به دلیل هزینه های بالای مواد مخدر و مصرف بالای فرد مشکلات اقتصادی برای خانواده به وجود می آید و فرد به خاطر اعتیاد جایگاه اجتماعی و فرصت های شغلی اش را از دست داده و مشکلات اقتصادی بسیاری در زندگی برای او ایجاد شده که در ادامه باعث متلاشی شدن خانواده و زندگی اش می شود.
بیماری های روانی همراه با اعتیاد
بیماری روانی که به کژکاری روانی یا اختلال روانی معروف است یک نوع سندروم می باشد و دارای ویژگی های اختلال در شخصیت و اختلال در کنترل هیجانات و رفتار می باشد. از دید بالینی این امر نشان دهنده نابه سامانی یا نقص کارکردی در فرآیند های جسمانی و روانی یا رشدی می باشد.
همان طور که گفته شد، هنگامی که فرد به بیماری روانی دچار می شود، زندگی او دچار اختلال شده و اختلالاتی در زمینه های فردی، خانوادگی و زندگی اجتماعی او به وجود می آید.
در ادامه این مقاله برخی از اختلالات روانی که در میان افراد معتاد شایع تر می باشد را بیان می کنیم:
اختلالات خلقی
اختلالات خلقی شدید در بین معتادان بسیار شایع می باشد و بیشتر آن ها شامل مواردی مانند اختلالات دو قطبی و اختلال افسردگی می باشد، افرادی که وابسته به الکل هستند نسبت به بقیه معتادان بیشتر از این اختلال رنج می برند و برای آن که حالشان بهتر شد به الکل رو می آورند.
همچنین این اختلال بین افرادی که وابستگی به مواد اعتیاد آور دارند بسیار شایع می باشد، تقریبا حدود ۶۰ درصد از افراد معتاد دچار اختلال دو قطبی می باشند.
اختلال اضطرابی
اختلال اضطرابی یک نوع اختلال شایع در میان معتادان می باشد، این اختلال به احساساتی مانند ترس، اضطراب و استرس مربوط می شود و شامل اختلالاتی مانند وسواس جبری، اختلال پانیک یا اختلال بعد از حادثه (Ptsd) می شود و بسیار اختلال شایعی می باشد .
تقریبا حدود ۲۴ درصد از افرادی که به اختلال اضطرابی دچار هستند سوء مصرف نیز دارند.
اختلالات تفکری
در این بیماران روانی فرد دچار توهم شده و صداهایی را می شنود و یا چیزهایی را می بیند که وجود نداد. یکی از بیماری های ناشی از اختلال فکر اسکیزوفرنی نام دارد که تقریبا حدود ۴۷ درصد از بیماران روانی به اسکیزوفرنی مبتلا هستند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
افرادی که معمولا به این اختلال دچار هستند از مواد شیمیایی مانند شیشه، هروئین، کوکائین مصرف می کنند و آن ها نسبت به وظایف خود در خانواده، محیط کار، اطرافیان و اجتماع بی تفاوت می باشد و قانون برای آن ها هیچ اهمیتی ندارد و هیچ ارزشی برای آن قائل نیستند.
بر اساس مطالبی که در مورد رابطه افسردگی و اعتیاد بیان شده است این دو با هم در ارتباط هستند و مواد اعتیاد آور و بیماری های روانی بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند، بنابراین افرادی که به بیماری های روانی مانند اختلال ضد شخصیت اجتماعی، اختلالات خلقی یا اضطرابی دچار هستند به احتمال زیاد به مواد اعتیاد آور کشیده می شوند.
علاوه بر این افرادی که سوء مصرف مواد مخدر دارند مستعد ابتلا به اختلال روانی و در موارد بسیار شدیدتر جنون های روانی هستند.
این رابطه به دو دلیل اتفاق می افتد:
- مستعد نمودن یا افزایش قابلیت فرد
- علت مستقیم مصرف یا بیماری
افرادی که به الکل و مواد مخدر اعتیاد دارند در برابر حوادث بسیار آسیب پذیر می باشند و نمی توانند از پس حوادث برآیند بنابراین زمانی برای آن ها یک حادثه ناگور و قابل حل به وجود می آید فرد معتاد چون قادر به حل آن نیست حملات اضطرابی یا استرس شدید را تجربه می کنند.
زمانی که شخص مواد اعتیاد آور استفاده می کند ممکن است بیماری های روانی برای او به وجود آید و فرد دچار توهمات ناشی از مصرف مواد یا تحریف در فکر و ادراک از واقعیت شود، همچنین مصرف مواد جنون های موقتی را برای فرد به وجود می آورد که اگر مصرف مواد ادامه داشته باشند ممکن است تبدیل به جنون دائمی شوند.
افرادی که به بیماری های روانی مبتلا هستند می توانند زمینه سوء مصرف مواد را در خود ایجاد کنند، همچنین افراد مبتلا به بیماری روانی برای این که به آرامش برسند و از احساسات بد رهایی یابند، خود درمانی کرده و به سمت مصرف مواد مخدر می روند.
عوامل موثر در ابتلا به بیماری روانی و اعتیاد
در اعتیاد فرد به سوء مصرف مواد مخدر عوامل متعددی دخالت دارند که در ادامه این مقاله این عوامل را مورد بررسی قرار می دهیم:
وراثت
بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، عامل وراثت نقش بسیار مهمی در ابتلا به اختلالات روانی و یا سوء مصرف مواد دارد، احتمال اینکه افرادی که هم از نظر وراثت و هم از نظر محیطی در معرض خطر هستند به بیماری مبتلا شوند بسیار زیاد می باشد.
وراثت از عوامل ابتلا به اختلال روانی و اعتیاد
بر اساس نظر متخصصین کلینیک ترک اعتیاد آکسون، نقش وراثت در رفتار انسان غیر قابل انکار می باشد و به همین دلیل افرادی که به بیماری های روحی و روانی دچار شده اند باید تارخچه خانوادگی خود را مورد مطالعه قرار دهند و اگر در زمینه اختلال روانی و اعتیاد افرادی را در خانواده خود یافتند، نسبت به این موضوع حساس تر شوند و تا جایی که برای آن ها امکان پذیر است از اقدامات پیشگیرانه و بازدارنده استفاده کنند و حتما تاثیرات ژنتیک بر اعتیاد را مورد مطالعه قرار دهند.
تجربیات تروماتیک یا ضربه روحی
یک اتفاق وحشتناک و غیر قابل کنترل می تواند به شخص ضربه روحی شدیدی وارد کند. فجایع و اتفاقات طبیعی و ضربه های سنگین سرنوشت مانند مصایب جنگی، بلای طبیعی، خشونت های عمدی جسمی، تجاوز های جنسی و بسیاری از موارد دیگر ممکن است باعث بروز ضربه روحی در فرد شود.
زمانی که این وقایع اتفاق افتد ممکن است دو تجربه سخت و بد را به همراه داشته باشد، یکی اختلال اضطرابی یا هیجان شدید و دیگری تجربه درد و نارحتی شدید و مزمن ( در حوادثی که فرد آسیب شدید جسمی دیده باشد). هر کدام از تجربه های سخت می تواند باعث شود تا فرد به سمت مواد مخدر و اعتیاد آور کشیده شود.
با توجه به این موضوع متخصصین ترک اعتیاد در بهترین مرکز اعتیاد ،آکسون معتقد هستند که فرد زمانی که در شرایط سخت روحی و جسمی قرار می گیرد باید از روانشناسان حرفه ای کمک بخواهد.
درمان افرادی که به اختلالات روانی و سوء مصرف مواد مبتلا هستند با مشکلات زیادی همراه می باشد که برخی از آن ها عبارت است از :
ترکیب نشانه بیماری یا سمپتوم ها
هنگامی که نشانه های بیماری با یکدیگر ترکیب می شود ( اختلالات روانی و سوء مصرف مواد) مشکلات شدیدتری را برای فرد به وجود می آورند و تشخیص و درمان آن با مشکلات بسیاری همراه خواهد بود که فرد برای حل آن با چالش های بسیاری رو به رو خواهد شد.
کلنیک های ترک اعتیاد اگر خوب باشند با همکاری افراد متخصص در زمینه روانشناسی و روانپزشکی می توانند به کمک متخصصین با این چالش ها رو به رو شده و روش درمانی صحیحی را پیدا کنند.
تجربه درمانگر
از آن جا که درمانگر بر اساس تقسیم نقش و کار در رشته اش به طور تخصصی فعالیت می کند برای تشخیص افرادی که به اختلالات روانی و اعتیاد دچار هستند باید تجربه کافی و لازم را کسب کند و بتواند در این زمینه تجربه کافی برای ترک اعتیاد و شناخت اختلالات روانی را به دست آورد.
درمان ناقص و ناتمام
در بعضی موارد درمان به صورت کامل صورت نمی گیرد و دوره درمان ناقص و بسیار طولانی می شود که دلیل آن می تواند تعدد درمانگران و هزینه های درمان باشد.
سخن آخر
ارتباط بین بیماران روانی و افرادی که مواد مخدر مصرف می کنند را باید جدی گرفت و در صورتی که نشانه ای از بیماری در این افراد دیده شد باید هر چه سریع تر اقدامات لازم برای درمان آن صورت گیرد.
البته با استفاده از تحقیق و جست و جوی ساده می توان دریافت که فرد از نظر ژنتیکی دچار این اختلالات می باشد یا خیر، و در صورت وجود سابقه ژنتیکی پیشگیری های لازم باید انجام شود.
منبع : اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر
