ترس به عنوان بخش جدایی ناپذیر زندگی بشر، گاه برای او دردسر ساز و غیر عادی می شود. فوبیای خاص یکی از انواع ترس های دردسر ساز است که تقریبا اکثر ما با آن دست و پنجه نرم کرده ایم.
فوبیای خاص چیست؟
فوبیای خاص به ترس شدید، غیر منطقی و مزمن نسبت به یک موضوع خاص اشاره دارد.
معمولا علت ترس فرد از موضوع فوبیک نیز نگرانی و انتظار آسیب و صدمه از موضوع یا شیء فوبیک است.
به عنوان مثال فرد ممکن است از گربه بترسد؛ چرا که نگران است گربه به او حمله کند. به همین دلیل نیز همواره از رویارویی با موقعیت های فوبیک اجتناب می کند.
همچنین در صورت مواجهه با موضوع فوبیک نیز به شدت دچار ترس و اضطراب می شود.
افزایش ضربان قلب
تعرق
احساس درد در قفسه سینه یا شکم
لرزش
از علائم اضطرابی فوبیای خاص است.
از جمله ویژگی های فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:
ترس غیرمنطقی و بیش از حد نسبت به یک شی ء یا موقعیت.
فرد می داند که ترس او غیر منطقی یا شدید تر از حد لازم است.
این ترس پایدار و به مدت حداقل ۶ ماه ادامه دارد.
ترس و اضراب ناشی از فوبیا منجر به اختلال در عملکرد مختلف زندگی فرد می شود.
عدم تناسب فرهنگی و اجتماعی نسبت به موضوع فوبیک.
انواع فوبیای خاص
فوبیای خاص از شیوع و تنوع بالایی برخوردار است. از جمله موقعیت های شایع فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:
فوبیای حیوانات: فوبیای حیوانات یکی از شایع ترین انواع فوبیا است. متداول ترین نوع فوبیای حیوانات شامل:
فوبیای عنکبوت
فوبیای سگ
فوبیای گربه
فوبیای سوسک
فوبیای مار
فوبیای موش
فوبیای ارتفاع: فوبیای ارتفاع یا بلندی هراسی به ترس شدید فرد از قرار گرفتن و حتی تصور کردن بودن در ارتفاعات، ساختمان های بلند و کوه و…اشاره دارد.
فوبیای دندان پزشکی: این نوع فوبیا که بیشتر در کودکان و خانم ها دیده می شود، به ترس شدید فرد از دندان پزشکی ( تزریق بی حسی، صوای تراشیدن دندان و ابزار آلات جراحی ) اطلاق می شود.
فوبیای خون، زخم و آمپول: این نوع از فوبیا که تقریبا بین دو جنس زن و مرد از شیوع برابری برخوردار است؛ به ترس شدید و دائمی از محیط بیمارستانی، خون، تزریقات و جراحات اشاره دارد.
فرد مبتلا به فوبیای خون، تزریقات در صورت نیاز نیز از حضور در کلینک و محیط های درمانی خود داری می کند.
فوبیای محیط های بسته: تنگنا هراسی یا کلاستروفوبیا به ترس شدید، مداوم و غیرمنطق از قرار گرفتن در محیط های بسته مانند آسانسور، اتاق مخصوص ام آر آی، انباری کوچک و محیط های شلوغ اشاره دارد.
نگرانی از به پایان رسیدن اکسیژن و خفگی، ترس از احتمال رخ دادن سکته یا حمله وحشت زدگی و نبود کمک یا گیر افتادن از جمله علت های فرضی پشت پرده این نوع از فوبیا است.
علت فوبیای خاص چیست؟
از جمله نظریات و دلایل مطرح در سبب شناسی اختلال فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:
دیدگاه روان کاوی: بر اساس دیدگاه روان کاوی فوبیا نتیجه ی سرکوب و انتقال ترس و اضطراب از یک موضوع اصلی و واقعی ( مثلا ترس یک کودک از تنش و خودکامگی پدر ) به یک موضوع نمادین ( به عنوان مثال ترس از اسب ) است.
دیدگاه شرطی سازی: بر اساس این دیدگاه، افراد مبتلا به فوبیای خاص به دلیل وجود یک تجربه ناخوشایند نسبت به موضوع خاص دچار ترس و فوبیا شده اند.
به عنوان مثال فوبیای دندان پزشکی بعد از تجربه ی درد آور تزریق بی حسی و یا فوبیای ماشین بعد از تجربه تصادف با اتوموبیل رخ می دهد.
دیدگاه تکاملی: بر اساس دیدگاه تکاملی، انسان ها از یک آمادگی بیولوژیک برای کسب ترس و فوبیا نسبت به موقعیت های خاص برخوردارند.
این نظریه در تحلیل فوبیا هایی از قبیل : فوبیای مار، فوبیای عنکبوت، فوبیای ارتفاع، فوبیای خون، به ترس تکاملی که در اجدادمان نیز وجود داشته ، اشاره می کند و معتقد است همه ی ما از یک آمادگی درونی برای ترس از این موقعیت ها برخورداریم.
دیدگاه محیطی: این دیدگاه بر نقش عوامل محیطی، یادگیری و تربیت تاکید دارد و در حوزه درمان نیز روش هایی چون یادگیری مشاهده ای و سرمش گیری را پیشنهاد می کند.
روش های درمان فوبیای خاص: ( سیر تا پیاز درمان فوبیای خاص )!
از جمله روش های درمانی فوبیای خاص شامل:
غرقه سازی: فلسفه ی زیربنایی این روش، مواجهه و قرار گرفتن در معرض موقعیت های ترس آور است. این مواجهه به مرور باعث می شود فرض های بنیادی بیمار مبنی بر خطرناک بودن موقعیت فوبیک زیر سوال برود.
روش غرقه سازی به دو صورت تجسمی و واقعی اجرا می شود. به عنوان مثال در روش غرقه سازی تخیلی فرد مبتلا به فوبیای سوسک باید خود را در حال تعامل و بازی با یک سوسک تصور کند!
اگرچه روش غرقه سازی در ابتدا مستلزم تحمل سطح بالایی از اضطراب است اما به مرور فرد شاهد کاهش اضطراب و علائم بدنی ترس در خود می شود.
حساسیت زدایی منظم: این روش شامل چهار مرحله به شرح زیر است:
آموزش آرمیدگی عضلانی ( ریلکسیشن )
تهیه فهرستی سلسله مراتبی از تجربه ها و موقعیت های محرک اضطراب
تجسم ذهنی هر یک از موقعیت های محرک های فوبیک بر اساس لیست سلسله مراتبی و استفاده از تکنیک آرام سازی عضلانی جهت کاهش اضطراب ناشی از آن
پیاده کردن تکنیک ها در موقعیت های زندگی روزمره و خارج از اتاق درمان
شناخت درمانی:
در درمان شناختی، روانشناس به تاثیر نحوه ی فکر کردن و باورهای پشت پرده ی فوبیای خاص و اصلاح این افکار بیمار می پردازد.
واقعیت مجازی: در این روش فرد با استفاده از کامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه در یک دنیای مجازی سه بعدی و به صورت تدریجی با رویدادها یا موضوعات فوبیک در تعامل قرار می گیرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.