آیا اغلب نسبت به دیگران احساس برتری می کنید؟ اینکه شما مستحق امتیازات و حقوق خاصی هستید؟ یا شاید کلمه “نه” را دوست ندارید و در تلاش هستید که اشتباه کنید؟ اگر معمولاً به این سؤالات با «بله» قاطع پاسخ می‌دهید، ممکن است طرحواره استحقاق را داشته باشید(منبع).

طرحواره استحقاق و بزرگ منشی چیست؟

طرحواره استحقاق و حق طلبی یک طرحواره ناسازگار اولیه است که با این باور فراگیر مشخص می شود که شخص ذاتاً بر دیگران برتری دارد و بنابراین بدون نیاز به متقابل یا پیروی از قوانین اجتماعی معمول، مستحق امتیازات، حقوق و رفتار ویژه است. افراد مبتلا به این طرحواره اغلب احساس می کنند که لیاقت بیشتری از زندگی و دیگران دارند، صرفاً به این دلیل که «خاص» یا منحصر به فرد هستند.

ویژگی های کلیدی 

• احساس برتری: افراد نسبت به دیگران احساس برتری می کنند و انتظار تحسین، رفتار ویژه و امتیازاتی دارند که لزوماً به دست نیاورده اند.
• بی اعتنایی به قوانین: آنها معتقدند هنجارها یا قوانین اجتماعی در مورد آنها صدق نمی کند و انتظار دارند که هر کاری را که می خواهند انجام دهند بدون توجه به تأثیر آن بر دیگران.
• فقدان همدلی: آنها اغلب نیازها و احساسات دیگران را نادیده می گیرند و نسبت به اینکه چگونه رفتارشان بر دیگران تأثیر می گذارد، همدلی یا نگرانی کمی نشان می دهند.
• رفتار دستکاری: برای برآورده شدن نیازهای خود، ممکن است از جذابیت، احساس گناه یا تاکتیک های کنترلی در روابط استفاده کنند که منجر به درگیری و روابط تیره شود.

روانشناسی تاریک(Dark psychology) چیست؟

حق شکننده طرحواره می تواند به دو شکل اصلی ظاهر شود:

1. استحقاق شکننده (خودشیفتگی) اغلب احساسات عمیق شرم و بی کفایتی را جبران می کند.
2. استحقاق بزرگ معمولاً از خراب شدن یا زیاده‌روی در دوران کودکی، بدون مرزها یا محدودیت‌های مشخص ناشی می‌شود(منبع).

تاثیر بر روابط و رفتار

افراد دارای این طرحواره تمایل دارند به دنبال روابطی باشند که بتوانند دیگران را کنترل کنند و اعتبار و توجه دائمی دریافت کنند.

آنها ممکن است در حفظ روابط سالم به دلیل ماهیت رقابتی، عدم همدلی و توقع اینکه دیگران مطابق خواسته هایشان باشند، مشکل داشته باشند.

در روابط صمیمانه، استحقاق می تواند منجر به استفاده از رابطه جنسی برای کنترل یا تأیید اعتبار و نادیده گرفتن رضایت یا نیازهای شریک زندگی شود(منبع).
از نظر حرفه ای، ممکن است به دلیل رفتارهای حق طلبانه و مقاومت در برابر اقتدار یا قوانین با درگیری یا شکایت مواجه شوند(منبع).

پیامدهای روانی و عاطفی

علیرغم موفقیت بیرونی، افراد دارای این طرحواره اغلب احساس تنهایی، افسردگی یا ناکامل می کنند زیرا ارزش خود به اعتبار خارجی بستگی دارد تا پذیرش واقعی خود.
ادراک تحریف شده آنها از خود منجر به ناامیدی مکرر و بی ثباتی عاطفی در روابط می شود(منبع)(منبع).
به طور خلاصه، طرحواره استحقاق و بزرگواری شامل یک باور عمیق به ویژه بودن و برتری فرد است که منجر به انتظارات غیر واقعی، رفتارهای کنترلی و دستکاری شده و مشکلات در روابط و رفاه عاطفی می شود(منبع).

33 نشانه که با فرد خودشیفته ازدواج کرده اید

ویژگی های طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق با اعتقاد فراگیر به برتری خود و احساس سزاوار بودن امتیازات و رفتاری خاص فراتر از آنچه دیگران دریافت می کنند مشخص می شود. ویژگی های کلیدی عبارتند از:

• احساس برتری و خاص بودن: افراد بر این باورند که منحصر به فرد هستند و بنابراین در مقایسه با دیگران سزاوارتر از زندگی و مردم هستند.
• رفتارهای خودخواهانه و برتر: آنها همیشه خود را در اولویت قرار می دهند، انتظار دارند هر کاری را که می خواهند انجام دهند و اغلب هنجارها یا قوانین اجتماعی را نادیده می گیرند.
• دشواری در پذیرش محدودیت ها: آنها در برابر “نه” گفتن یا دریافت دستورالعمل مقاومت می کنند، ترجیح می دهند تحت کنترل باشند و اعتراف به اشتباه را غیرقابل تحمل می دانند.
• تمایلات رقابتی و دستکاری: به خصوص در دوران کودکی، این می تواند به صورت تقلب، تغییر قوانین، یا دزدی برای اطمینان از برنده شدن یا به دست آوردن آنچه می خواهند، اغلب با اندکی پشیمانی ظاهر شود.

• به حداقل رساندن احساسات منفی: آنها رفتارهای خودخواهانه را قابل قبول یا توجیه می کنند، گاهی اوقات کاملاً تسلیم باورهای برتری می شوند و بدون توجه به آسیب دیگران عمل می کنند.

• نیاز به کنترل و اعتبارسنجی: آنها به دنبال کنترل روابط و موقعیت ها هستند، توجه، اعتبارسنجی و بحث های برنده را دوست دارند و ممکن است از رابطه جنسی برای کنترل یا اعتبار استفاده کنند.
• فقدان همدلی: آنها اغلب برای درک یا پاسخ دادن به احساسات دیگران تلاش می کنند و ممکن است در صورت بروز مشکلات یا زمانی که دیگر سودمند نیستند، روابط را ترک کنند.

این ویژگی ها در مجموع منجر به چالش هایی در روابط شخصی و حرفه ای و مشکلات عاطفی می شود که اغلب ریشه در نیازها و آسیب پذیری های برآورده نشده اولیه دارد.

طرحواره جلب توجه و پذیرش جویی چیست؟

رویکردهای درمانی مانند طرحواره درمانی با کمک به افراد در شناخت و اصلاح باورها و رفتارهای استحقاق از طریق تکنیک هایی مانند رویارویی همدلی و بازنویسی تصاویر، به این الگوها می پردازد(منبع)(منبع)(منبع).

علت ایجاد طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق اساساً به عنوان پاسخی به نیازهای عاطفی اصلی برآورده نشده در دوران کودکی شکل می گیرد که توسط تجربیات اولیه و سبک های فرزندپروری شکل می گیرد.

دلایل اصلی ایجاد طرح استحقاق عبارتند از:

• والدین سهل‌گیر: وقتی والدین بیش از حد کودک را «خاص» یا برتر می‌بینند، بدون اینکه مرزهای مناسبی تعیین کنند، ممکن است این باور را درونی کند که آنها ذاتاً مستحق امتیازات و رفتار ویژه هستند. گاهی اوقات به این اثر “کودک طلایی” می گویند.

• فقدان محدودیت های مناسب: کودکانی که بدون قوانین یا عواقب روشن بزرگ می شوند ممکن است یاد نگیرند که به مرزها یا نیازهای دیگران احترام بگذارند و این باعث تقویت حس استحقاق می شود.

• غفلت و محرومیت عاطفی: برعکس، کودکانی که غفلت، مراقبت ناسازگار یا عدم دسترسی عاطفی را تجربه می‌کنند، ممکن است تمایل به توجه و تحسین ایجاد کنند. پس از آن طرح استحقاق می تواند به عنوان دفاعی در برابر احساس بی کفایتی یا شرمندگی عمل کند و به آنها کمک کند تا با ساختن یک تصویر بزرگ از خود کنار بیایند.
• مسائل دلبستگی: سبک های دلبستگی ناایمن، به ویژه آنهایی که با اضطراب یا نیاز به اطمینان خاطر مشخص می شوند، می توانند به توسعه طرحواره های استحقاق کمک کنند. ممکن است کودک به عنوان راهی برای جبران ناامنی عاطفی به دنبال درمان یا شناخت خاصی باشد.
• یادگیری اجتماعی: کودکان ممکن است رفتارهایی را که در مراقبین یا محیط اجتماعی مشاهده می شود الگوبرداری کنند و یاد بگیرند که چنین نگرش هایی در برآورده شدن نیازهای آنها قابل قبول یا مؤثر است(منبع).

مشاوره کودک| بهترین مشاوران آینده کودک شما را می سازند

به طور خلاصه، طرحواره استحقاق غالباً ریشه در تجربیات اولیه دارد که در آن نیازهای عاطفی اصلی مانند دلبستگی ایمن، مرزهای مناسب و اعتبار عاطفی به اندازه کافی برآورده نشده است، که منجر به باورهای جبرانی برتری و ویژه می شود(منبع)(منبع)(منبع).

چند تکنیک درمان طرحواره استحقاق

چندین تکنیک مؤثر برای درمان طرحواره استحقاق، عمدتاً در چارچوب طرحواره درمانی، که روش های شناختی، رفتاری، تجربی- عاطفی و بین فردی را ادغام می کند، استفاده می شود:

1. طرحواره درمانی

طرحواره درمانی رویکرد درمانی پیشرو برای طرحواره استحقاق است. بر شناسایی و اصلاح طرحواره های ناسازگار با پرداختن به ریشه های رشدی و زیربنای عاطفی آنها تمرکز دارد(منبع)(منبع).

2. تکنیک های شناختی

• خاطرات طرحواره ای: مراجع زمان وقوع افکار، احساسات و رفتارهای مرتبط با استحقاق را ردیابی می کنند که به افزایش آگاهی و ایجاد پاسخ های سالم تر کمک می کند.
• تجزیه و تحلیل مزایا و معایب: ارزیابی مزایا و معایب حفظ طرحواره استحقاق برای تشویق انگیزه برای تغییر.
• فلش کارت های طرحواره ای: جملات مثبت و اصلاحی بین جلسات برای مقابله با باورهای استحقاق و تقویت ادراک سالم تر از خود استفاده می شود.

راز پنهان در مورد شخصیت خود را کشف کنید.

3. تکنیک های تجربی-عاطفی

• تصویرسازی و بازنویسی تصویر: مراجعان خاطرات اولیه مرتبط با استحقاق را دوباره مرور می‌کنند، نیازهای برآورده نشده را بیان می‌کنند و تجربیات دردناک را با حمایت درمانگر برای تقویت شفای عاطفی بازبینی می‌کنند.
• کار صندلی: گفتگو بین بخش‌های مختلف خود (مثلاً قسمت تحت عنوان در مقابل بزرگسال سالم) به مراجع کمک می‌کند بینش خود را به دست آورده و ارتباطات داخلی سالم‌تری را تمرین کند.

4. تکنیک های رفتاری

• آموزش جرات ورزی: به مراجع کمک می کند تا نیازهای خود را بدون استحقاق به خود یا دستکاری بیان کند.
• آموزش همدلی: درک و در نظر گرفتن احساسات دیگران را برای مقابله با فقدان معمولی همدلی در طرحواره های استحقاق تشویق می کند.
• وظایف قرار گرفتن در معرض: مشتریان به تدریج با موقعیت هایی مواجه می شوند که واکنش های استحقاقی را برای ایجاد تحمل و مقابله سالم تر ایجاد می کند.

5. تکنیک های بین فردی

• بازپروری محدود: درمانگر با ارائه صمیمیت، محدودیت‌ها و اعتباری که در دوران کودکی وجود نداشت، یک تجربه عاطفی اصلاحی ارائه می‌کند.
• رویارویی همدلانه: درمانگران به آرامی با رفتارهای استحقاق مواجه می شوند و در عین حال آنها را با درد اساسی و نیازهای برآورده نشده دوران کودکی مرتبط می کنند و شفقت به خود و مسئولیت پذیری را ترویج می کنند(منبع).

6. شیوه های خودآگاهی

یادداشت روزانه و ذهن آگاهی: این شیوه ها خودآگاهی از الگوهای استحقاق را افزایش می دهند و به مراجع کمک می کنند تا افکار و رفتارهای خود را بدون قضاوت مشاهده کنند و از تغییر خارج از جلسات درمانی حمایت کنند(منبع).

7. راهنمایی حرفه ای

از آنجایی که طرح‌واره‌های استحقاقی عمیقاً ریشه‌دار هستند، کار با یک متخصص سلامت روان ماهر در طرحواره درمانی اغلب برای درمان مؤثر ضروری است.

به طور خلاصه، درمان طرحواره استحقاق شامل ترکیبی از بازسازی شناختی، شفای عاطفی از طریق تکنیک‌های تجربی، مهارت‌سازی رفتاری، و کار رابطه‌ای در درمان برای ایجاد یک خودپنداره سالم‌تر و متعادل‌تر و عملکرد بین فردی است.

منبع : طرحواره استحقاق (حق‌طلبی): چرا بعضی افراد فکر می‌کنند همیشه حق با آن‌هاست؟