سوگیری خوش‌بینی، که خوش‌بینی غیرواقعی یا خوش‌بینی مقایسه‌ای نیز نامیده می‌شود، یک سوگیری شناختی است که در آن افراد معتقدند احتمال کمتری نسبت به دیگران در تجربه رویدادهای منفی دارند.

این سوگیری باعث می‌شود افراد احتمال نتایج مثبت برای خود را بیش از حد تخمین بزنند در حالی که خطرات یا رویدادهای منفی مانند بیماری، تصادفات یا ضررهای مالی را دست کم می‌گیرند. این یک پدیده گسترده است که فراتر از جمعیت‌شناسی است و در حدود ۸۰٪ از افراد مشاهده می‌شود، به جز موارد بسیار کمتر در افراد مبتلا به افسردگی.

چرا فکر می کنیم اتفاقات بد برای ما رخ نمی دهند؟

مردم به دلیل سوگیری شناختی به نام سوگیری خوش‌بینی، تمایل دارند فکر کنند که اتفاقات بد برایشان رخ نخواهد داد. این سوگیری باعث می‌شود افراد باور کنند که احتمال کمتری نسبت به دیگران در مواجهه با رویدادهای منفی مانند تصادفات، بیماری‌ها یا شکست‌ها دارند. همچنین به آن خوش‌بینی غیرواقعی یا خوش‌بینی مقایسه‌ای گفته می‌شود.

دلایل مختلفی توضیح می‌دهد که چرا سوگیری خوش‌بینی رخ می‌دهد:

• وضعیت نهایی مطلوب: افراد می‌خواهند احساسات مثبت و امید خود را حفظ کنند، بنابراین به طور ناخودآگاه نتایج مطلوب را بیش از حد ارزیابی می‌کنند و خطرات را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند تا رفاه و عزت نفس خود را حفظ کنند.
• مکانیسم‌های شناختی: مغز اطلاعات مربوط به خود را متفاوت از دیگران پردازش می‌کند و اغلب بیشتر بر عوامل مثبت و قابل کنترل شخصی تمرکز می‌کند.
• عدم تقارن اطلاعات: افراد معمولاً دانش دقیق‌تری از نقاط قوت، اقدامات احتیاطی و موفقیت‌های گذشته خود در مقایسه با دیگران دارند و این امر باعث می‌شود که ریسک شخصی خود را نسبت به دیگران کمتر از حد واقعی ارزیابی کنند.
• خلق و خوی کلی: خلق و خوی مثبت می‌تواند تمایل به سوگیری خوش‌بینی را افزایش دهد، در حالی که خلق و خوی منفی یا شرایطی مانند افسردگی آن را کاهش می‌دهد.

شانس در زندگی، ۴ قانون کلیدی برای خوش شانسی در زندگی

این سوگیری می‌تواند با ایجاد انگیزه برای پشتکار و کاهش اضطراب، سازگارانه باشد، اما همچنین می‌تواند منجر به رفتارهای پرخطر و نادیده گرفتن اقدامات احتیاطی لازم شود، زیرا افراد آسیب‌پذیری خود را در برابر پیامدهای بد دست کم می‌گیرند(منبع)(منبع).

نمونه های خوش بینی غیرواقعی

در اینجا چند نمونه واقعی از خوش‌بینی غیرواقعی (سوگیری خوش‌بینی) آورده شده است:

• خطرات سلامتی: افراد سیگاری ممکن است باور داشته باشند که با وجود شواهد علمی که نشان دهنده خطر بالای ابتلا به سرطان ریه یا سایر بیماری‌های مرتبط با سیگار کشیدن است، کمتر از سایر سیگاری‌ها احتمال ابتلا به سرطان ریه یا سایر بیماری‌های مرتبط با سیگار کشیدن را دارند. افراد اغلب احتمال ابتلا به بیماری‌های جدی خود را دست کم می‌گیرند در حالی که چنین خطراتی را در جمعیت عمومی تصدیق می‌کنند.
• تصمیمات مالی: سرمایه‌گذاران اغلب فکر می‌کنند سرمایه‌گذاری‌های بازار سهام آنها از میانگین عملکرد بهتری خواهد داشت و احتمال ضرر آنها کمتر است، که منجر به اعتماد به نفس بیش از حد و رفتارهای پرخطر مانند عدم تنوع بخشیدن به سبد سهام خود می‌شود. در طول بحران مالی سال ۲۰۰۸، بسیاری از صاحبان خانه به طور غیرواقعی فرض کردند که ارزش املاک همیشه افزایش می‌یابد و در نتیجه با سقوط بازار، سلب مالکیت گسترده صورت گرفت.
• ایمنی شخصی: افراد معمولاً معتقدند که کمتر از دیگران احتمال دارد که قربانی جرایم یا تصادفات شوند، مانند کسانی که برای اولین بار از بانجی جامپینگ استفاده می‌کنند و فکر می‌کنند که کمتر از سایر پرش‌کنندگان در معرض خطر آسیب هستند.
• کارآفرینی: کارآفرینان مشتاق اغلب شانس موفقیت استارتاپ خود را بیش از حد تخمین می‌زنند، علیرغم اینکه داده‌ها نشان می‌دهند درصد بالایی از استارتاپ‌ها شکست می‌خورند. به عنوان مثال، مورد ترانوس نشان داد که چگونه خوش‌بینی سرمایه‌گذاران منجر به سرمایه‌گذاری میلیون‌ها نفر در شرکتی با علم ناقص شد که در نهایت به فروپاشی انجامید.
• زندگی روزمره بیش از حد اعتماد به نفس: مردم اغلب معتقدند که در مقایسه با دیگران، رانندگان ایمن‌تر، بهتری هستند یا احتمال کمتری دارد که با رویدادهای منفی مانند تصادفات رانندگی مواجه شوند، علیرغم اینکه درگیر رفتارهای پرخطری مانند رانندگی بی‌ملاحظه می‌شوند(منبع)(منبع).

تست نئو(NEO) پرسشنامه 5 عاملی شخصیت چیست؟

این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه سوگیری خوش‌بینی می‌تواند احساسات مثبتی ایجاد کند، اما همچنین منجر به تصمیمات ضعیف و دست کم گرفتن خطرات واقعی می‌شود(منبع)(منبع).

مزایا و معایب این سوگیری

مزایای سوگیری خوش‌بینی

• انگیزه و پشتکار: اعتقاد به نتایج مثبت، پشتکار و انعطاف‌پذیری را در مواجهه با چالش‌ها یا موانع تشویق می‌کند و به افراد کمک می‌کند تا به جای تسلیم شدن، به تلاش خود ادامه دهند.
• سلامت روان مثبت: خوش‌بینی با استرس کمتر، کاهش اضطراب، رفاه عمومی بهتر و رضایت بیشتر از زندگی مرتبط است.
• رفتارهای سالم‌تر: افراد خوش‌بین اغلب سبک زندگی سالم‌تری را در پیش می‌گیرند، بیشتر ورزش می‌کنند و از بیماری یا جراحی بهتر بهبود می‌یابند.
• ریسک‌پذیری برای رشد: خوش‌بینی می‌تواند با تشویق افراد به ریسک‌پذیری که می‌تواند منجر به پاداش و موفقیت شود، رفتارهای کارآفرینانه و نوآورانه را تقویت کند.
• امید و توانمندسازی: امید و حس کنترل بر آینده را القا می‌کند که می‌تواند تصمیم‌گیری و هدف‌گذاری را بهبود بخشد.

معایب سوگیری خوش‌بینی

دست کم گرفتن خطرات: افراد ممکن است احتمال وقوع رویدادهای منفی برای خود را دست کم بگیرند، که منجر به اقدامات احتیاطی ناکافی یا رفتارهای پرخطر (مثلاً سیگار کشیدن، رانندگی ناامن) می‌شود.

• برنامه‌ریزی ضعیف: این سوگیری با مغالطه برنامه‌ریزی مرتبط است، جایی که افراد مدت زمان یا سختی وظایف را دست کم می‌گیرند و در نتیجه مهلت‌های از دست رفته و بودجه بیش از حد مصرف می‌شود.
• نادیده گرفتن بازخورد منفی: سوگیری خوش‌بینانه ممکن است باعث بی‌توجهی به هشدارها یا توصیه‌ها شود و آسیب‌پذیری را در برابر شکست یا آسیب افزایش دهد.
• ریسک‌های مالی و اجتماعی: اعتماد بیش از حد به سرمایه‌گذاری‌ها یا سرمایه‌گذاری‌های تجاری می‌تواند منجر به ضررهای مالی شود؛ وعده بیش از حد در زمینه‌های اجتماعی یا حرفه‌ای می‌تواند به اعتبار آسیب برساند.
• جنبه منفی عاطفی: وقتی واقعیت با انتظارات خوش‌بینانه در تضاد باشد، می‌تواند باعث ناامیدی، استرس یا کاهش انگیزه شود.

منبع :سوگیری خوش‌بینی: تعریف، نشانه‌ها و مثال‌های واقعی