آموزش صحبت کردن به کودکان

آموزش صحبت کردن در کنار اینکه یک فرایند معمول می باشد اما نیاز به یک سری آموزش ها نیز در این مسیر دارد فرآیندی است که از بدو تولد کودک و با تجربه استفاده از اصوات مختلف توسط کودک آغاز می ‎شود و به صورت مرحله ای رخ می دهد. معمولا تا 2 سالگی، بیشتر کودکان واژگان زیادی آموخته و می ‎توانند کلمات را به منظور ابراز نیازهای خود بیان کنند .

آموزش صحبت کردن به کودکان از تولد تا 3 سالگی

از تولد تا 3 ماهگیدر این مرحله کودک صدای شما را می ‎شنود و سعی در تکرار این اصوات دارد. شما می‎ توانید در انجام این کار به او کمک کنید :

در مرحله تولد تا سه ماهگی کودک هر گاه شاد است و می خندد، شروع به حرف زدن می کند. اصواتی شبیه غان غان را تلفظ می کند.

در این گام کودک با صدای گریه به شما می فهماند که گرسنه است یا خوابش می آید. حرف زدن نوزاد در این مرحله به این صورت است که برای هر درخواستی صدای گریه متفاوتی از خود در می آورد

با راحل های زیر می توانید به رشد زبانی بهتر کودک کمک کنید.

1.برای کودک خود آواز بخوانید :

شنیدن صداهای اطراف از اهمیت زیادی برخوردار می باشد و ما می توانیم با آواز خواندن برای کودک حتی از قبل از تولد نقش زیادی در عادت دادن گوش او به شنیدن صداهای مختلف دارد زیرا او حتی در داخل شکم شما نیز صدای تان را می ‎شنود پس ایجاد ارتباط کلامی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.

2.با کودک خود و یا در حضور او با سایر افراد اطرافتان صحبت کنید

درست است که او معنی دقیق کلمات را درک نخواهد کرد اما با این حال شنیدن صدای شما و دیدن لبخندتان او را هیجان زده خواهد کرد و او همچنین از شنیدن و دیدن افراد دیگر نیز لذت خواهد برد. مشاهده هیجان و بیان احساسات یک مسیر ارتباطی می باشد که به کودک کمک می کند تا دنیای اطرافش را بهتر درک کند در کنار اینکه امنیت برای حرکت و رشد را به کودک می دهد.

3.محیطی ساکت و آرام برای فرزند خود ایجاد کنید  در کنار محرک های شنیداری لازم

نوزادان به بازی کردن و ایجاد سر و صداهای مختلف در محیطی عاری از هرگونه سر و صدای تلویزیون، رادیو و یا ضبط نیازمند هستند و همیشه قرار نیست که محرک یک انسان در یک تعامل مستقیم باشد پس بهتر است که با آهنگ ها و برنامه های مناسب کودک به او کمک کنید تا اصوات مختلف را بشنود.

از 3 تا 6 ماهگیدر این دوره فرزند شما سعی در درک نحوه ارتباط های کلامی افراد با یکدیگر دارد و این تعامل برای او لذت بخش می باشد. شما با انجام این کارها می‎ توانید به او در صحبت کردن کمک کنید :

• ارتباط چشمی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد، کودک خود را در فاصله نزدیک به خود نگه دارید تا بتواند به چشمان شما خیره شود .
• با او همراه با لبخند حرف بزنید و دقت کنید که قرار نیست همیشه ما حضور داشته باشید اما زمان بودنتان ایجاد تعامل از اهمیت زیادی برخوردار می باشد مخصوصا برای مادرانی که شاغل هستند.

سر و صداهایی که فرزندتان از خود در می ‎آورد را تکرار کنید

در ماه چهارم

نوزاد کمی فراتر از غان غان کردن می رود.صدا ها و حروف را با فتحه یا ساکن به کار می برد.مثلا مداوم می گوید: مممممم یا ب ب ب.

در ماه پنجم

نوزاد حرف زدن را با بالا و پایین بردن صدایش قدرت می دهد. یعنی در حال گفتن ر گاهی آن را محکم تر از قبلی ها ادا می کند و این نشانه خوبی است.

در ماه ششم

اگر نوزاد تا شش ماهگی هیچ صدایی از خود در نیاورد باید با پزشک متخصص مشورت کنید.

• در صورت تلاش او برای تکرار کلمات شما، کلمه مورد نظر را دو مرتبه تکرار کنید .

از 6 تا 9 ماهگی

کودک شما در این دوره سعی در ایجاد صداهای مختلف و بازی با اصوات گوناگون دارد و شروع اولیه رشد زبانی را از نظر تکلم شما مشاهده می کنید. برخی از این کلمات عبارتند از “بابا” یا “دادا”. کودک با شنیدن صدای شاد شما لبخند زده و با شنیدن صدای عصبانی، گریه می ‎کند و یا ناراضی به نظر خواهد رسید و هیجانات مختلف را نشان می دهد و از شما نیز می خواهد که هیجان نسبت به این کلمات واکنش نشان بدهید این رفتار باعث تقویت صحبت کردن می شود.

در این مرحله شما با انجام این کار ها می‎ توانید به فرزند خود در درک بهتر کلمات کمک کنید (حتی اگر هنوز نتواند آن ها را به زبان بیاورد):

• به او کمک کنید تا دست خود را به همراه موسیقی نواخته شده، روی صفحه حرکت دهد و یا استفاده از بازی های که صدا تولید می کند می تواند کمک کننده باشد
• به فرزندتان اسباب بازی بدهید و چیزی در مورد آن به او بگویید یعنی توضیح بدهید که چه کار می تواند کند و اجازه بدهید آن را تجربه کند .
• او را مقابل آینه قرار دهید و از او بپرسید “این کیه؟” ؛ سپس نام او را تکرار کنید او می تواند خودش را بشناسد سعی کنید که در آرامش و لبخند با تصویر او برخورد کنید در کنار اینکه می توانید از بازی هایی که تولید صدا می کند در مقابل آینه استفاده کنید .
• از فرزند خود سوال بپرسید. برای مثال از او بپرسید ” گربه کجاست ؟”؛ اگر واکنشی نشان نداد، به او نشان دهید که گربه عروسکی او کجاست و یا واقعی او به مرور می تواند اسم اشیاء، حیوانات، انسان ها را حتی اگر نتواند بیان کند درک کند.

از 9 تا 12 ماهگیکودک شما در این دوره شروع به درک کلمات ساده خواهد کرد . اگر در حین انجام کاری به او بگویید “نه نه”، متوقف شده و به شما خیره خواهد شد . اگر کسی از او بپرسد “بابا کجاست ؟”، او به دنبال بابا خواهد گشت . او با اشاره و زبان بدن خود سعی در انتقال پیامی به شما خواهد داشت .

برای مثال وقتی به شما نگاه می‎ کند و دستان خود را بالا می ‎برد ، سعی در انتقال این پیام که می ‎خواهد بغلش کنید به شما خواهد داشت. شما می ‎توانید با تکان دادن دست خود به او بیاموزید که چگونه با شما خداحافظی کند به مرور زبان بدن را در کنار زبتن گفتاری یاد می گیرد و این مسیر تعاملی را بهتر می کند اما دقت کنید که زبان بدن نباید جایگزین زبان کلامی شود .

در این سن که در حدود همان یک سالگی کودک است، کودکتان ممکن است بالاخره اولین کلمه‌اش را به زبان ‌آورد را واضح تر به زبان بیاورد. او احتمالاً یک یا چند واژه دیگر را هم آن‌قدر خوب می‌داند که بتواند از آنها استفاده کند.

اما دقت کنید که این زمان ها نسبی هست و ممکن است مقداری براساس شرایط کودکان جابه جا شود

از 12 تا 15 ماهگینوزادان در این دوره شروع به استفاده از کلمات می‎ کنند. آن ها صحبت کردن را با استفاده کلمات ساده ای مانند “بابا” و یا “دَدَ” برای رفتن به گردش، آغاز می ‎کنند. در این دوره بیشتر بچه ها توانایی استفاده از 1 یا 2 کلمه را دارند و بیش از 25 کلمه را درک می ‎کنند .دقت کنید که درک کلمات از اهمیت زیادی برخوردار می باشد در کنار اینکه نیاز است که شنوایید او نیز چک شود چون اگر مشکلی در شنوایی وجود داشته باشد اما نمی تواند در این مسیر خوب پیش برود.

برای مثال اگر از او اسباب بازی خاصی که آن را می شناسد بخواهید، برای شما خواهد آورد. او می‎ تواند بدون استفاده از کلمات و تنها با استفاده از دستان خود و ادای برخی اصوات، چیزی از شما بخواهد. شما با انجام کارهای زیر می ‎توانید به او در بیان کلماتی که توانایی تلفظ آن ها را ندارد کمک کنید :

1. در مورد اشیائی که از آن ها استفاده می ‎کنید با کودک خود صحبت کنید و به او فرصت دهید تا نام آن ها را تکرار کند.

در این مسیر بازی هایی چون گذاشتن اشیاء مشابه کنار هم از و یا اینکه کلمه ای را بگوید مثلا بگوید گربه ها و یا خرگوش ها و پیدا کردن آنها می تواند هم دقت را بیشتر کند و هم درک او را از کلمات افزایش بدهد.

2. از کودک خود درباره اشکال موجود در نقاشی های کتاب داستان سوال کنید و به او فرصت دهید تا نام آن را بگوید.

مثلا بپرسید به نظرت خرسی کجای تصویر هست، بابایی داره چیکار میکنه، به نظر می یاد خرگوش گرسنس و غیره

3. وقتی کودکتان موفق به بردن نام اشیا می ‎شود به او لبخند بزنید و برایش دست بزنید.

چیزی درباره آن شیء به کودکتان بگویید. برای مثال ” اون خرگوش رو ببین ! چقدر بزرگه ! دمشو نگاه کن “هیجان داشته باشید این هیجان کمک میکند تا او تشویق به انجام و تکرار شود.

4. در مورد چیز هایی که فرزندتان علاقه بیشتری به آن ها نشان می ‎دهد با او صحبت کنید.

به او فرصت دهید تا کلمات شما را تکرار کند دائم در حال غلط گرفتن نباشید تا اعتماد به نفس او کم نشود در کنار اینکه خودتان کلمات را به درستی بیان کنید.

5. در مورد کارهای روزمره خود با او صحبت کنید .

برای مثال “دوست داری کدوم لباستو بپوشی ؟”، “آب یا شیر می ‎خوری ؟” دوست داری باهم بریم پارک و غیره

6. در مورد کلمه هایی که کودکتان از آن ها استفاده می ‎کند، صحبت کنید.

برای مثال وقتی می گوید عروسک، شما بگویید ” اون عروسک بزرگ و قرمز مال توئه ”

7. عروسک ها و اسباب بازی های مورد علاقه کودکتان را در مکالمه هایتان دخیل کنید.

برای مثال بگویید ” دوست داره با ما بازی کنه. به نظرت بلده برامون غذا درست کنه، اسمشو دوست داری چی بزاریم و غیره

از 15 تا 18 ماهگی

خب حالا کودک شما در این دوره از حرکات پیچیده تری برای ایجاد ارتباط با شما استفاده خواهد کرد و به تلاش خود در ساخت واژگان بیشتر ادامه خواهد داد و روز به روز ممکن است شما کلمات جدیدتری را از او بشنوید. او ممکن است دست شما را بگیرد، با شما به سمت قفسه عروسک ها برود و به یک عروسک خاصی اشاره کند تا با یکدیگر با آن بازی کنید. .شما با انجام کارهای زیر می ‎توانید به فرزندتان در برقراری ارتباط با خودتان کمک کنید :

• وقت آن شده که او اعضای بدنش را بشناسد می توانید به آنها اشاره کنید با بازی و یا شعر و بعد بدون سرزنش غلط یا درست بیان کردن به او بگویید “چشمتو به من نشون بده “؛ سپس به چشم خود اشاره کنید. این کار را در مورد انگشتان دست، پا، چشم، زانو و غیره نیز انجام دهید .
• یکی از اسباب بازی های کودکتان را پنهان کرده و از بخواهید که آن را پیدا کند . به او در انجام این کار کمک کنید و در این لذت شریک شوید .بازی های پیدا و پنهان جز بازی های جذاب این سن می باشد.
• وقتی کودکتان به شما چیزی داد، در رابطه با آن با او صحبت کنید، مثلا اگر به شما کتابی داد از او تشکر کنید و عکس های آن را به او نشان دهید  و سعی کنید که در مورد آنها باهم داستان بسازید و یا براساس تصویرها داستان بیان کنید.

کودک حالا واژه‌نامه‌ای متشکل از ۱۰ تا ۲۰ لغت دارد که شامل اسم‌ها مثل «مامان»، فعل‌ها مثل «خوردن» و صفت‌ها مثل «سرد» است. همچنین امکان دارد کودکتان از عبارات و جمله‌‌هایی معمولی برای درخواست کردن آب یا غذا استفاده کند.

از 18 ماهگی تا 2 سالگیکودک شما در این دوره قادر به دنبال کردن دستورالعمل ها بوده و می ‎تواند کلمات را در کنار هم قرار دهد مانند “اسب برو” یا “شیر بده” . او همچنین در این دوره شروع به انجام بازی هایی می‎ کند که باعث توسعه زبان گفتار او می ‎شوند. با انجام کارهای زیر می ‎توانید به تقویت مهارت های ارتباطی کودک خود کمک کنید:

• از فرزند خود کمک بخواهید. برای مثال از او بخواهید که لیوانش را روی میز بگذارد یا کیفش را نزد شما بیاورد .
• برای فرزند خود شعر بخوانید و از او بخواهید که آنچه که در محیط اطراف خود می ‎بیند را برای شما نام ببرد جملات را درست بیان کنید.
• کودک خود را تشویق کنید تا در مورد اسباب بازی های خود با سایر هم سن و سالانش صحبت کرده و ارتباط برقرار کند. تشویق به اینکه بگوید شکل های کتابش در حال چه کاری هستند کمک زیادی می کند.
• با فرزند خود عروسک بازی کنید ، برای عروسک هایش غذا درست کنید و تلفنی حرف بزنید یا سایر عروسک ها را به مهمانی دعوت کنید .بازی های معمول با تعامل و همراهی او با همسالانش می تواند کمک زیادی به رشد او کند.

از 2 تا 3 سالگیمهارت های ارتباطی کودکتان از 2 تا 3 سالگی با تقویت لب های او توسعه پیدا خواهد کرد و او می‎ تواند کلمات بیشتری را برای ایجاد جملات ساده در کنار هم قرار دهد. برای مثال او می‎ تواند بگوید “مامان خداحافظ” .

او همچنین در این دوره قادر به پاسخگویی به سوالات ساده مانند “خرست کجاست ؟” نیز می ‎باشد. تا 36 ماه آینده فرزندتان توانایی پاسخگویی به برخی سوالات پیچیده تر مانند “وقتی تشنه ای چه کاری انجام می ‎دی ؟” را کسب خواهد کرد. او در این دوره بازی های خیالی بیشتری انجام می دهد، مانند رفتن به محل کار، تعمیر ماشین اسباب بازی و مراقبت از عروسک ها.

در این سن‌ها کودک می‌تواند درباره چیزی در محیط یعنی چیزی که تازه اتفاق افتاده است گفت‌وگوی ساده‌ای انجام دهد و اغلب سؤالات ساده‌ای می‌پرسد. از عبارات سه کلمه‌ای به جملات شش کلمه‌ای می‌رسد و واژه‌نامه او به ۲۰۰ تا ۳۰۰ کلمه خواهد رسید که شامل فعل‌های زیادی است. او از فعل‌های گذشته استفاده می‌کند و کلمات را جمع می‌بندد، همچنین ضمایر را درست استفاده می‌کند.

مشورت با پزشک

به یاد داشته باشید اگر کودک دو یا سه ساله شما به جای پاسخ به سؤالات تان گاهی سؤالات شما را به عنوان بخشی از جواب تکرار می‌کند جای نگرانی نیست، اما اگر همیشه سؤال شما را تکرار می‌کند، بهتر است با پزشکش مشورت کنید، زیرا این موضوع می‌تواند نشانه اولیه‌ تأخیر در رشد اجتماعی یا زبانی باشد مگر اینکه این تکرار ادامه یابد و ریتمیک باشد که در این صورت بهتر است بررسی انجام شود مثلا کودکی که به صورت مکرر بیان می کند من، من، من، من و یا هر کلمه دیگری

شما در این دوره با انجام کارهای زیر، قادر به کمک به فرزندان در ساخت جملات پیچیده تر و کارهای مهم تر خواهید بود و آمادگی زیادی از نظر رشدی برای جمله بندی و درک کلمات بیشتر دارد در کنار اینکه ممکن است مشاهده کنید کلمانی که بزرگسالان می گویند حتی نادرست را تکرار می کند پس نیاز است مراقب صحبت های خودمان هم باشیم:

1. به فرزندتان نام و نام خانوادگی اش را بیاموزید.

او دیگر می تواند خودش را جز خانواده بزرگتری بداند و بهتر بشناسد.

2. در رابطه با تعداد، اندازه و شکل اشیاء مختلف از او سوال کنید.

با بازی هایی چون وزن کردن این مسیر را طی کنید مثلا دو شی را انتخاب کنید و به او بیان کنید به نظرش کدوم یکی سنگین تره و غیره

3. از فرزند خود سوالاتی بپرسید که جواب آن ها “آره” و یا “نه” نباشد.

برای مثال بگویید ” وای چقدر سگ اینجاست ! چندتا سگ اینجاست ؟ اونا دارن کجا می ‎رن ؟” سپس صبر کنید و منتظر شنیدن جواب او باشید. در صورت لزوم می ‎توانید بگویید “من 5 تا سگ می ‎بینم. به نظرت اونا می ‎خوان برن پارک یا مغازه ؟” او را سرزنش نکنید او قرار نیست همه چیز را بداند پس صبور باشید.

4. از فرزندتان بخواهید تا داستان کتاب برایتان تعریف کند.

از او بپرسید “چه اتفاقی برای او 3 تا خرس کوچولو افتاد ؟” خواندن کتاب به توسعه زبان گفتار کودکتان کمک خواهد کرد. او را به کتابخانه ببرید و به سلیقه خودش برایش کتاب بخرید. او از انجام این کار با شما لذت خواهد برد.

دقت کنید که به دلیل تمایل به تسلطی که دارند ممکن است بارها یک داستان را از شما بخواهند که بخوانید و یا خودش تعریف کند پس به این موضوع احترام بگذارید و نگران نباشید این کار باعث می شود اعتماد به نفس داشته باشد و لذت ببرد .

5. فراموش نکنید که فرزندتان هنوز به محیطی آرام نیازمند است که این موضوع فقط مختص زمان خواب او نیست.

تلویزیون و رادیو را خاموش کنید و بگذارید کودکتان از بازی کردن، آواز خواندن و صحبت کردن با شما در محیطی آرام لذت ببرد به او فرصت آرامش بدهید دقت کنید که قرار نیست او دائم در حال آموزش و یادگیری باشد. ایجاد یک محیط مناسب و شناخت شرایط سنی در این مسیر کافی می باشد.

منبع : آموزش صحبت کردن به کودکان