تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی
تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی چه مزایا و معایبی دارد؟ مردم اغلب تصور می‌کنند که نبود خواهر و برادر می‌تواند برای سلامت عاطفی و روانی کودک مضر باشد. کودک تنها اغلب به‌عنوان فردی تنها، فراری از ایجاد دوستی، شریک‌شدن با دیگران، همدلی و مضطرب تصور می‌شود درحالی‌که این‌گونه نیست. مشاوران مرکز ستاره ایرانیان به فرزند شما کمک می‌کنند تا مهارت‌های مختلف را یاد گرفته و بر معایب فرزند تنها غلبه کنند.
آمار تک فرزندی در جهان
در سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۲۶ درصد از خانواده‌ها در کانادا تنها یک فرزند داشتند، در انگلستان نیز خانواده‌های تک فرزند به طور فزاینده‌ای افزایش می‌یابند در سال ۲۰۲۱ آمار خانواده‌های تک فرزند ۴۲.۵ درصد است. اروپا برخی از بالاترین نرخ‌های خانواده‌های تک‌فرزند را نشان می‌دهد، درحالی‌که سایر مناطق، مانند ایالات متحده و سنگاپور، حدود ۲۰ درصد تک فرزند را نشان داده‌اند.
آمار تک فرزندی در ایران از ۴/۴ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۵/۱ در ۲۰۱۱ و ۷/۸ درصد در ۲۰۱۶ افزایش‌یافته و همواره در حال افزایش قابل‌توجهی است.
مزایای تک فرزندی
۱.رابطه نزدیک‌تر با والدین
فرزندان بیشتر لزوماً به خانه شادتر منجر نمی‌شود و برای زمان تنهایی و رابطه نزدیک با والدین خود ارزش زیادی قائل هستند. کودکان گزارش دادند که به‌خاطر عدم رقابت با خواهر و برادر یا اشتراک توجه والدین خود سپاسگزار بودند و بیش تر علاقه داشتند تا به والدین خود صحبت کرده و مسائل و مشکلات خود را با آن‌ها مطرح کنند. بسیاری از تک فرزندان والدین خود را بهترین دوستانشان می دانند.
۲. دوستان نزدیک
یکی از نکات مثبت تک فرزندی این است که کودکان تک فرزند با دوستان خود رابطه بسیار صمیمی داشته و وفاداری زیادی نسبت به یکدیگر دارند. بیرون رفتن با بچه‌های دیگر می‌تواند به کودک تک فرزند کمک کند نه‌تنها مهارت‌هایی مانند همکاری، مشارکت، دفاع از خود و همدلی با دیگران را تقویت کند، بلکه دوستی‌ها را نیز تقویت کند.
۳. اختصاص منابع به آن‌ها
یکی از مزایای تک فرزندی نی نی سایتاین است که کیفیت زندگی کودک تک فرزند بهتر است؛ زیرا والدین تمام منابع خود را صرف آن‌ها کرده، بنابراین اغلب ما می‌دانیم که کودکان تک فرزند از شرایط خوبی برخوردار هستند.
اگر بخواهیم که از مزیت‌ها تک فرزندی سخن بگوییم باید بیشتر به مسائل اقتصادی تمرکز کنیم و چون تمرکز مالی والدین تنها برای تک‌فرزندشان است در نتیجه او از این لحاظ ممکن است نسبت به باقی کودکان هم‌سن‌وسال خود در آرامش و رفاه بیشتری زندگی کند و در واقع تک فرزندها دنیای کودکی کمی نیز دارند و سریع‌تر از بقیه هم سن و سالان خود وارد دنیای کار و بزرگان شده و نحوه مدیریت اقتصادی در آن‌ها به‌مراتب از بقیه هم سن و سالانشان بیشتر و بهتر خواهد بود.
معایب تک فرزندی
امروزه فرهنگ جوامع مختلف و به‌خصوص جامعه ما به سمتی پیش می‌رود که خانواده‌ها و زوجین تصور می‌کنند که داشتن یک فرزند می‌توان تأثیر بسیار مطلوبی در آینده کودک داشته و او را از هر لحاظ به سعادت برساند. گرچه می‌توان مزیت‌هایی در داشتن تنها یک فرزند و سبک تک فرزند برای خانواده‌ها و کودک تنها برشمرد؛ اما باید گفت که از لحاظ روانشناسی تک فرزند معایب بسیار بیشتری نسبت به حالتی غیر از آن دارد.
۱.مشکلات مختلف
زوجین با این خیال که اگر تنها یک فرزند داشته باشند می‌توانند تمام حواس خود را به او معطوف کرده و او را از لحاظ مالی و اجتماعی و تربیتی بهتر حمایت نمایند اقدام به داشتن تنها یک فرزند می‌نمایند؛ اما از این نکته غافل هستند که معایب بسیاری گریبان‌گیر تک فرزندها شده که می‌تواند آن‌ها را در تمامی مراحل زندگی و از نظر جنبه‌های گوناگون تربیتی، اخلاقی، اجتماعی دچار مشکل نماید و دچار امری به نام سندرم تک فرزندی می‌شود.
۱.خودخواهی و غرور
در اولین نکته باید گفت ازآنجایی‌که تمامی توجه خانواده‌هایی که تنها یک فرزند دارند به تک‌فرزندشان است، او توقع زیادی پیدا کرده و از طرفی خود پدر و مادر نیز به‌خاطر اینکه تنها او را دارند دوست دارند تا او را راضی نموده و بدن تربیت برای جلب رضایت او و به دلیل وابستگی شدیدی که به تک فرزند خود دارند تمامی خواسته‌های او را بی‌چون‌وچرا انجام می‌دهند که این موضوع می‌تواند موجب خودخواهی و غرور بیش از حد فرد در آینده شود و به‌نوعی سیستم فرزندسالاری که در آن فرزند دستور می‌دهد و والدین اجرا می‌کنند به وقوع می‌پیوندد.
۲. مشکل در رشد عاطفی
از نظر عاطفی تک فرزندها به دلیل اینکه هم‌بازی و هم‌سن‌وسال کمی دارند دچار کمبودهای عاطفی شده و در آینده آن‌ها تأثیر بدی گذاشته خواهد شد.
۳. شبکه خانواده محدود
از طرف دیگر اگر همه خانواده‌ها بخواهند تک فرزند باشند شبکه خانواده‌ها روزبه‌روز محدودتر شده و در آینده نزدیک واژه‌هایی مانند خاله، عمه؛ عمو و دایی به تاریخ پیوسته و این می‌تواند موجب بروز مشکلات زیادی در روابط اجتماعی تک فرزندان داشته باشد.
۴. استرس و فشار روحی
از معایب تک فرزندی نی نی سایت می‌توان گفت که طبیعتاً وقتی یک پدر و مادر تمامی امکانات و داشته‌های خود را صرف تنها یک فرزند کنند خواسته‌ها و توقعاتشان تا حدی از او بالا می‌رود که انتظار دارد فرزندشان در همه امور بهترین و بی‌رقیب باشد که این توقع می‌تواند استرس و فشار روحی زیادی به فرزند وارد نموده و او را در روند زندگی‌اش با مشکلات متعددی روبه‌رو کند.
تک فرزندی یا دو فرزندی
همه این موارد مطرح شد که خانواده‌ها بیشتر با ایرادات تک فرزند آشنا شوند؛ اما مسلماً قرار نیست که تمامی این مشکلات به‌صورت یکجا در فرند شما بروز پیدا کند؛ لذا برای کسانی که نگریزند و به هر دلیل دوست دارند که تنها یک فرزند داشته باشند باید مواردی را ذکر کنیم که توجه به آن‌ها مهم است؛ بنابراین سؤال اساسی اینجا این است. تک فرزندی یا دو فرزندی نی نی سایت؟
کمک والدین در پاسخ به این سؤال بسیار مهم است؛ مثلاً اینکه در دوست‌یابی موفق به فرزند خود کمک کنید و یا اینکه آن‌قدر سطح توقعات خود را از او بالا نبرید که او دچار کمبود اعتمادبه‌نفس و استرس و اضطراب شود و درصورتی‌که این موارد را در او مشاهده کرده مشاوره با مشاوران متخصص روانشناسی می‌تواند بسیار کمک‌کننده و مفید باشد. هم چنین یادتان باشد که هرگز به تک فرزند خود باج ندهید و همیشه تسلیم خواسته‌های او نشوید.
۶ ویژگی کودک تک فرزندی
برخلاف تصور عموم نمی‌توان گفت که کودک تک فرزند ویژگی‌های منفی زیادی دارد و با همدلی و به اشتراک گذاشتن آشنا نیست؛ اما به‌طورکلی می‌توان گفت که ویژگی‌های مشترک تک فرزندان عبارت‌اند از:
- تنها: چون کودکان تک فرزند در خانه تنها هستند اغلب احساس می‌کنند که کسی را ندارند و باوجوداینکه تمرکز والدین بر آن‌هاست احساس تنهایی پیدا می‌کنند.
- لوس: کودکان ممکن است به دلیل اینکه تنها بوده و مهارت به اشتراک گذاشتن را یاد نمی‌گیرند به گمان خیلی از افراد کودک لوس باشند و نتوانند با دیگران به‌خوبی ارتباط برقرار کنند.
- احساس استقلال بالا: کودک تک فرزند احساس رقابت را درک نمی‌کند و با دیگران کار همکاری کمی دارد که باعث می‌شود کارها را به‌تنهایی انجام دهد و همین باعث استقلال بالای او می‌شود و اگر انتظارات والدین را برآورده نکنند بیشتر تنبیه شوند.
- مهارت‌های اجتماعی ضعیف: ازآنجایی‌که کودک تنهاست مهارت‌های اجتماعی کمی را نشان می‌دهد و برای کمک مهارت‌های اجتماعی نیاز به کمک دارد.
- دستاوردهای زیاد: ازآنجایی‌که تمام امیدهای والدین به تنها فرزندشان است، کودک ممکن است برای دستیابی به سطوح بالای موفقیت در تحصیلات، فعالیت‌های فوق‌برنامه و مشاغل آینده احساس فشار کند. علاوه بر این، بدون حضور رقیب ممکن است فرصت بیشتری برای دستیابی به اهدافشان در اختیار داشته باشند.
- بسیار حساس به انتقاد: پیشنهاد شده است که ازآنجایی‌که کودکان تنها با کودکان دیگر تعامل ثابتی ندارند، یاد نمی‌گیرند که چگونه بازخوردهای منفی مانند صدازدن یا مسخره‌کردن دوران کودکی را مدیریت کنند.
تک فرزندی از دیدگاه اسلام
کثرت اولاد در روایات به‌صورت مکرر روایت و توصیه شده در ادامه تعدادی از احادیث را در این زمینه ذکر کرده‌ایم:
الف) تزوجوا بکراً ولوداً و لا تزوجوا حسناء جمیله عاقراً فانی اباهی بکم الامم یوم القیامه
با زن باکره بچه‌زا ازدواج کن و با زن زیبایی که نازا است ازدواج نکن، زیرا من به‌واسطه شما بر امت‌های پیشین مباهات می‌کنم.
د) علی (علیه‌السلام): تزوجوا فان التزویج سنه رسول الله فانه کان یقول من کان یحب ان یتبع سنتی فلیتزوج فان من سنتی التزویج و اطلبوا الولد فانی مکاثر بکم الامم غداً و توقوا علی اولادکم من لبن البغی من النساء والمجنونه فان اللبن یعدی.
ازدواج کنید؛ زیرا ازدواج سنت رسول خدا است. پیامبر دائماً می‌فرمود کسی که دوست دارد از سنت من پیروی کند باید ازدواج نماید و بچه بیاورد؛ زیرا من به زیادی جمعیت شما بر امم سابق در روز قیامت مباهات می‌کنم و مراقب باشید که فرزندان شما از شیر زن فاسد و مجنون نخورند. زیرا شیر (در تربیت فرزند) اثر دارد.
علاوه بر کثرت فرزندان بر تربیت آن‌ها نیز تأکید زیادی شده است. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست‌داشتن پیامبرتان، دوست‌داشتن اهل‌بیت او و قرآن خواندن.
بنابراین از دیدگاه اسلام پس از فرزندآوری، تربیت آن‌ها نیز اهمیت زیادی دارد و نباید از آن غافل شد.
چرا مرکز ستاره ایرانیان؟
مرکز مشاوره ستاره ایرانیان برترین مرکز مشاوره تخصصی کودک ایران بوده و در سه شعبه در تهران، امکان مشاور حضوری، تلفنی و آنلاین به‌صورت تخصصی مشاوره کودک را برای کودک دلبند شما فراهم کرده و کمک می‌کند تا با کمک بازی درمانی، داستان درمانی و درمان‌های لازم کمک می‌کند، این درمان ها به کودک تک فرزند کمک می کند تا مهارت‌های ارتباطی مناسب را یاد گرفته و در جامعه با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کنند.