اثر جایگاه؛ چگونه موقعیت‌ها قضاوت ما را فریب می‌دهند؟
اثر موقعیت، که اغلب به عنوان اثر موقعیت سریالی شناخته می‌شود، یک پدیده روانشناختی است که در آن افراد تمایل دارند موارد موجود در ابتدا (اثر تقدم) و انتهای (اثر تازگی) یک لیست را بهتر از موارد موجود در وسط به خاطر بسپارند.
این تأثیر بر یادآوری حافظه به دلیل نحوه پردازش و ذخیره اطلاعات است: موارد اولیه بیشتر احتمال دارد که در حافظه بلندمدت رمزگذاری شوند، در حالی که موارد اخیر در حافظه کاری تازه باقی می‌مانند.
اثر جایگاه چیست و چرا ذهن ما به موقعیت بیش از محتوا توجه می‌کند؟
«اثر موقعیت» به تأثیری اشاره دارد که موقعیت اطلاعات یا گزینه‌ها در یک توالی بر حافظه یا تصمیم‌گیری دارد. این اثر معمولاً با اثر موقعیت سریالی مرتبط است، که در آن افراد تمایل دارند اولین موارد (اثر تقدم) و آخرین موارد (اثر تأخر) را در یک سری بهتر از موارد میانی به خاطر بسپارند.
به عنوان مثال، هنگام یادآوری لیستی از کلمات، افراد اولین و جدیدترین کلمات را بهتر از کلمات میانی به یاد می‌آورند. این الگو به این دلیل رخ می‌دهد که موارد اولیه بیشتر احتمال دارد در حافظه بلندمدت رمزگذاری شوند و موارد اخیر هنوز در حافظه کاری وجود دارند.
در تصمیم‌گیری، گزینه‌هایی که در ابتدا یا انتهای یک توالی ارائه می‌شوند نیز می‌توانند به دلیل موقعیت‌هایشان مورد توجه قرار گیرند یا توجه نامتناسبی را دریافت کنند. این می‌تواند بر انتخاب‌ها تأثیر بگذارد، حتی اگر گزینه‌های میانی بهتر یا مرتبط‌تر باشند.
خستگی تصمیم گیری | مشکل و خستگی ناشی از تصمیم گیری
به طور خلاصه، اثر موقعیت نشان می‌دهد که چگونه ترتیب یا قرارگیری اطلاعات بر یادآوری حافظه و انتخاب‌ها تأثیر می‌گذارد و اغلب منجر به سوگیری در نحوه پردازش و ارزیابی اطلاعات توسط افراد می‌شود(منبع)(منبع).
چرا تغییر برایمان ترسناک است؟
تغییر در درجه اول ترسناک به نظر می‌رسد زیرا مغز ما به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که پیش‌بینی‌پذیری و ایمنی را ترجیح می‌دهد. این سیم‌کشی تکاملی زمانی به محافظت از اجداد ما در برابر خطرات واقعی کمک می‌کرد، بنابراین موقعیت‌های ناآشنا یا نامشخص، واکنش‌های استرس و ترس را فعال می‌کنند که می‌تواند منجر به اضطراب، مقاومت یا اجتناب شود. ترس از تغییر اساساً ترس از ناشناخته‌ها و از دست دادن کنترل است.
از نظر روانشناختی، تغییر می‌تواند حس هویت و روایت ما را مختل کند و اضطراب وجودی را در هنگام تلاش برای سازگاری با واقعیت‌های جدید ایجاد کند. تغییر همچنین شامل فقدان مبهم است – سوگواری برای آنچه که پشت سر می‌گذاریم، حتی اگر تغییر مثبت باشد – که می‌تواند ناراحتی عاطفی حل نشده ایجاد کند.
علاوه بر این، ترس از شکست و تفکر فاجعه‌بار، نگرانی‌ها در مورد نتایج منفی را تقویت می‌کند و باعث می‌شود که به الگوهای آشنا، حتی اگر محدودکننده باشند، بچسبیم.
عوامل دیگر شامل تجربیات گذشته است که تغییر را با سختی مرتبط می‌کند و ترجیح طبیعی انسان برای ثبات و کنترل. این مکانیسم‌های ترکیبی شناختی، عاطفی و تکاملی توضیح می‌دهند که چرا تغییر اغلب با وجود ضرورت آن برای رشد، تهدیدآمیز به نظر می‌رسد(منبع)(منبع).
ترس از شکست چیست؟ نقش شکست در زندگی و رسیدن به موفقیت
آگاهی و تغییر طرز فکر فعال، مانند تمرکز بر فرصت‌های آینده به جای ضررها، می‌تواند به کاهش این ترس کمک کند و پذیرش تغییر را به عنوان یک نیروی مثبت ممکن سازد(منبع)(منبع)(منبع).
مثال‌های اثر جایگاه در کار و زندگی
اثر جایگاه به چگونگی تأثیر رتبه، نقش یا اهمیت اجتماعی درک شده توسط یک فرد یا گروه بر رفتار، نحوه برخورد دیگران و تصمیم‌گیری آنها در زمینه‌های کاری و زندگی اشاره دارد. در اینجا چند مثال آورده شده است:
نمونه‌هایی از اثر جایگاه در محیط کار
- موانع ارتباطی: کارمندان در سطوح پایین‌تر ممکن است ارتباطات رو به بالا را فیلتر یا تحریف کنند، از ترس قضاوت منفی یا انتقام از سوی مدیران بالاتر، که باعث ایجاد سوءتفاهم و کاهش جریان اطلاعات می‌شود.
- حسادت و انحراف: اهمیت بالای جایگاه در سازمان‌ها می‌تواند حسادت را در بین کارمندان برانگیزد و گاهی اوقات منجر به درگیری‌های بین فردی یا رفتارهای انحرافی مانند خرابکاری یا غیبت شود.
- فرهنگ کار نمایشی (اثر جایگاه سبز): کارگران ممکن است احساس کنند که با آنلاین بودن مداوم یا در معرض دید بودن، برای پربار به نظر رسیدن تحت فشار هستند و این امر منجر به استرس و فرسودگی شغلی می‌شود، به خصوص در محیط‌های کار از راه دور که علامت‌دهی جایگاه اهمیت پیدا می‌کند.
- نفوذ و اقتدار: افراد با جایگاه بالاتر اغلب توجه، احترام و نفوذ بیشتری در تصمیم‌گیری دریافت می‌کنند و پویایی سازمانی را به طور قابل توجهی شکل می‌دهند(منبع)(منبع)(منبع).
منبع : اثر جایگاه؛ چگونه موقعیت‌ها قضاوت ما را فریب می‌دهند؟