چگونه استرس مدرسه در کودکان را از بین ببریم؟
استرس مدرسه در کودکان امری طبیعی می باشد که دلایل متعددی دارد و قابل درمان می باشد. روان شناسان و همچنین مشاوران آگاه به روانشناسی کودک و نوجوان می توانند به درمان استرس مدرسه در کودکان کمک کنند. در ابتدا باید موارد زیر بررسی شود:
- در صورت امکان باید متوجه شد که عامل یا عواملی که سبب ایجاد اضطراب در نوجوان و یا کودک شده است، چیست. گاهی اوقات با بحث و گفت و گو در این زمینه، می توان از تشدید و گسترش اضطراب به خوبی جلوگیری کرد و مانع از افزایش آن گردد.
- باید به نوجوان کمک کرد تا جنبه ی تهدید آمیز و عاملی که ایجاد کننده ی اضطراب در او بوده است را کم کرد.
- باید به صورتی سبب افزایش توانایی عملکرد کودک و یا نوجوان، حتی در زمان اضطراب شد.
استرس در کودکان چیست؟
استرس را می توان به عنوان پاسخ های فیزیکی و ذهنی ما به برخی رویدادهای خارجی تعریف کرد.
از طرف دیگر، نوعی استرس وجود دارد که بیشتر از یک گفتگوی درونی ناشی می شود تا یک رویداد بیرونی. ما این را “اضطراب” می نامیم. که شامل احساس مداوم ترس یا دلهره است و در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می کند.
بدن شما با ترشح هورمونی به نام کورتیزول که فشار خون و عملکرد سیستم ایمنی را تنظیم می کند، به استرس واکنش نشان می دهد. اگر همیشه استرس دارید و بدنتان بیش از حد کورتیزول تولید می کند، ایمنی شما را کاهش می یابد، فشار خون شما بالا می رود و عملکرد شناختی شما مختل می شود.
بنابراین از آنجایی که استرس بیش از حد چیز خوبی برای ذهن یا بدن شما نیست، باید به فکر استفاده از چند تکنیک مدیریت استرس در زندگی روزمره خود باشید.
۱۰ نشانه استرس مدرسه در کودکان
۱. اجتناب از دیگران
تنها بودن و اجتناب از فعالیت های گروهی و دوستانه راهی است که برخی از دانش آموزان سعی می کنند با استرس کنار بیایند. کودکانی که استرس دارند اغلب از مدرسه و فعالیت های اجتماعی کناره گیری می شوند، بنابراین برای کشف استرس در دانش آموزان ابتدایی خود به نحوه تعامل فرزندتان با دیگران توجه کنید.
۲. تغییرات کوتاه مدت رفتار
تغییرات رفتاری ناگهانی یک علامت هشدار دهنده اصلی استرس می باشد که باید به آن دقت کنید. این تغییرات ممکن است شامل کج خلقی، یا پرخاشگری (ضربه زدن، گاز گرفتن یا لگد زدن) باشد.
۳. واکنش بیش از حد به مشکلات کوچک
واکنش بیش از حد نشانه رایج استرس مدرسه در کودکان است. ممکن است متوجه شوید که فرزندتان به راحتی ناامید می شود و به خاطر مشکلات کوچک (مانند گیر افتادن در یک تکلیف) پرخاشگری می کند.
۴. تغییر در الگوها
یکی از نشانه های اصلی استرس، تغییر در رفتار معمول است. کودک شما ممکن است به سختی به خواب برود یا وعده های غذایی را حذف کند.
۵. مشکل در تمرکز
کودک ممکن است در تمرکز روی کارها مشکل داشته باشد. عدم تمرکز نیز نشان دهنده استرس می باشد
۶. لذت نبردن از مدرسه
یکی از نشانه های بارز استرس در کودکان و نوجوانان، از دست دادن علاقه یا لذت بردن از مدرسه است. حجم کاری سنگین و تلاش برای همگام شدن با سایر فعالیت ها می تواند مدرسه را به یک استرس بزرگ تبدیل کند و باعث شود فرزند شما از شرکت در کلاس کناره گیری کند یا انگیزه خود را از دست بدهد.
۷. اثرات فیزیکی
اثرات فیزیکی استرس شامل سردرد، معده درد مکرر، کابوس و حتی شب ادراری باشد. همچنین ممکن است متوجه شوید که فرزندتان بیشتر از حد معمول بیمار می شود
۸. نیاز به توجه
ممکن است متوجه شوید که کودک شما بیش از حد معمول به شما می چسبد.
۹. قادر به حفظ تماس چشمی نیست
هنگامی که مستقیماً با کودک خود صحبت می کنید، ممکن است متوجه شوید که او قادر به برقراری تماس چشمی با شما نیست. این نشانه اصلی استرس است.
۱۰. نمی تواند بشیند
یکی از نشانه های استرس ناتوانی در نشستن و آرام گرفتن است. کودک شما ممکن است شروع به بی قراری کند، از این رفتار می توان به تکان دادن پا هنگام نشستن، ضربه زدن به پا یا عادتی مانند جویدن ناخن اشاره کرد.. این کارها اغلب راهی برای تسکین بخشی از استرس می باشد.
مثال
برای درک استرس مدرسه در نوجوانان به مثال زیر توجه کنید:
نوجوانی که تمام وجودش را اضطراب فکر امتحان فرا گرفته است، به دلیل استرس و اضطراب خود امتحان را رد می شود. و حتی امتیاز و یا نمره ای نزدیک به آن چه که قبلا در کلاس می گرفته هم به دست نمی آورد. در چنین مواردی به خوبی می توان متوجه شد که چند عامل سبب بوجود آوردن این مشکل می شوند.
نوجوان در منزل تحت فشار روانی بسیار است و برای به دست آوردن نمره ی خوب احساس ناامنی می کند و یا امکان دارد که اعتماد به نفس خود را در اثر شکست هایی مداوم، از دست داده باشد.
به دلیل وجود این دلایل، هر شرایطی که به نوعی نوجوان را مورد ارزشیابی قرار بدهد، به شدت او را مضطرب می سازد. از طرفی دیگر، اضطراب در عملکرد شخص نیز مؤثر نیز می باشد، به گونه ای که در هنگام امتحان دادن، حالت اضطراب او به صورت منفی تقویت می شود. این دوره ادامه دارد تا هنگامی که نوجوان از تلاش کردن برای رسیدن به موفقیت ها و هدف های خود، خود درای می کند، و یا از امتحان دادن فرار می کند.
بازی هایی برای کاهش استرس کودکان
۱.ورزش
ورزش های مناسب به صورت گروهی به کاهش استرس کودک کمک می کند. علاوه بر این بازی هایی که نیازمند فعالیت های جسمانی هستند نیز برای کاهش استرس کودکان در مدرسه نقش زیادی دارند.
فوتبال، والیبال و بسکتبال مورد علاقه اکثر بچه ها هستند. فعالیت بدنی به کاهش سطح هورمون استرس در بدن کمک می کند، همچنین برای سلامت کلی آن ها مفید است.
۲. روبیک
در حالی که بچه ها سعی می کنند رنگ های یک طرف مکعب روبیک را مطابقت دهند، از دنیا دور می شوند و روی حل مکعب تمرکز می کنند. اگرچه حل کردن کل معما ممکن است استرس زا باشد اما نگران نباشید زیرا بازی هیجان انگیزی است و استرس را دور می کند.
۳. سودوکو و شطرنج
بازی هایی مانند شطرنج، پازل سودوکو و غیره شامل تفکر منطقی و چالش هایی است که استرس زا نیستند. برنده شدن در چند بازی نیز به بازیابی اعتماد به نفس آن ها کمک می کند.
درمان استرس کودکان در مدرسه
- مشاور می تواند از طریق صحبت کردن با پدر و مادر کودک، و همچنین توصیه برای اهمیت و توجه کمتر نهادن به امتحان او، فشار روحی کودک را برطرف کند.
- زمانی که کودک امتحان می دهد، حتی اگر امتحان هم عالی نباشد، هرچند پاسخ های مثبت نوشته شده توسط کودک هم محدود باشد، به او پاداش مثبت بدهند و او را تشویق کنند.
- برای کودک امتحان را تعریف و توجیه کنند و بگویند که امتحان مسئله ای است که توانایی ها و دانسته های او را می سنجد. و منظور از سنجیدن، آن چیزی که او متوجه نشده و یادنگرفته و یا از عهده ی آن برنمی آید، نمی باشد. به عبارتی دیگر؛ امتحان طرحی ست آموزنده تا خود دانش آموز دریابد که چه مطالبی را خوب متوجه شده، و به هیچ وجه هدف از امتحان، تعیین ارزش فردی و اجتماعی نمی باشد.
درمان قطعی استرس کودکان
- معلم می تواند با ایجاد امتحان هایی در کلاس، عادت به امتحان دادن را رواج دهد با این کار به مرور استرس دانش آموزان کاهش می یابد. معلم می تواند تا حدودی نتیجه اهمیت را بی اهمیت جلوه بدهد و بیش تر به یادگیری بپردازد.
- معلم می تواند، در آماده شدن بیشتر کودک برای امتحان، کمک کند تا کودک ترسش را کمتر تجربه کند.
- مربی در آرامش دادن به کودک می تواند بسیار مؤثر واقع شود. همچون می تواند با یک شوخی خوب، امتحان را شروع کند و از دانش آموزان بخواهد که تمام توجه خود را به ورقه ی امتحانی بدهند.
- مربی آگاه می تواند، دانش آموز را وادار به صحبت در مورد احساساتش بکند. این عمل به طور معمول سبب کاهش اضطراب او می شود.
- وقت خود را با فرزند خود بگذرانید و گفتگو در مورد افکار و احساسات را تشویق کنید. گاهی اوقات فقط صحبت کردن می تواند به کاهش باری که کودک شما به دوش می کشد کمک کند، به او نشان دهید که آنجا هستید تا احساسات او را درک کنید.
- معلم همچنین می تواند با بیان مثال ها و یا دستورالعمل ها تاحدودی به کودک در مقابله با استرس مدرسه در کودکان کمک می کند.
بدیهی می باشد که این دستورالعمل ها و روش ها درمورد رفع و یا کاهش اضطراب های بیماران عصبی ( نوروتیک ) مناسب نخواهد بود. به دلیل آن که معمولا به سادگی نمی توان اضطراب ها را شناسایی کرد. به این صورت که ما هرچند می توانیم، روی چنین اضطراب هایی کار کنیم ولی از وقوع آن ها هرگز نمی توانیم جلوگیری کنیم، مگر آن که ریشه و یا منبع آن را که امکان دارد محیطی، درونی و یا ترکیبی آن را کشف کنیم که البته این عمل تنها با صلاحیت یک متخصص بالینی صورت می گیرد.