سوگیری بدبینی به تمایل به بیش‌برآورد کردن احتمال رویدادهای منفی و در عین حال دست‌کم گرفتن احتمال رویدادهای مثبت اشاره دارد. این نگرش که انتظار بدترین‌ها را داشته باشیم، یک ویژگی شناختی برجسته افسردگی است و می‌تواند پیامدهای قابل توجهی در سطح شخصی و اجتماعی داشته باشد.

آیا تا به حال در مدرسه دوست درس‌خوانی داشته‌اید که فکر می‌کرده قرار است در هر امتحانی مردود شود؟ در مورد کسی که فکر می‌کند همه از او بدشان می‌آید چطور؟ ما اغلب این را به عنوان یک دیدگاه بدبینانه و بدبینانه به نیمه خالی لیوان، به عنوان یک پدیده روانشناختی ظریف، نامگذاری می‌کنیم. خوشبختانه، تحقیقات گسترده‌ای وجود دارد که می‌تواند به روشن شدن چنین تصورات تاریکی کمک کند(منبع).

چرا ذهن ما همیشه سناریو بد را می سازد؟

ذهن تمایل دارد تا حد زیادی به دلیل یک پدیده روانشناختی به نام سوگیری بدبینی، سناریوهای بدترین حالت را ایجاد کند. این سوگیری باعث می‌شود افراد احتمال نتایج منفی را بیش از حد تخمین بزنند و احتمالات فاجعه‌بار را تصور کنند.

دلیل این امر در مکانیسم‌های بقای تکاملی نهفته است: پیش‌بینی تهدیدها و خطرات احتمالی، حتی اگر بعید باشند، به انسان‌ها کمک کرده است تا آماده شوند و از آسیب دوری کنند. بنابراین، مغز طوری برنامه‌ریزی شده است که به عنوان یک استراتژی دفاعی برای کاهش خطرات، روی سناریوهای بدترین حالت تمرکز کند.

از دیدگاه شناختی، این تفکر بدترین حالت را می‌توان نوعی «بدبینی دفاعی» دانست – استراتژی‌ای که در آن تصور و آماده شدن برای نتایج بد می‌تواند انگیزه حل مسئله را ایجاد کند و باعث شود فرد احساس کنترل بیشتری داشته باشد. با این حال، وقتی بیش از حد شود، منجر به اضطراب و پریشانی می‌شود که به عنوان «فاجعه‌سازی» شناخته می‌شود، جایی که افکار بدون شواهد متناسب به سمت بدترین حالت‌ها می‌چرخند.

از نظر نوروبیولوژیکی، سوگیری بدبینی با فعالیت در نواحی مغزی مرتبط با تشخیص تهدید و تنظیم هیجان، مانند آمیگدال و قشر جلوی مغز، مرتبط است. افرادی که حساسیت بیشتری در این نواحی دارند، بیشتر مستعد تمرکز بر احتمالات منفی هستند(منبع)(منبع)(منبع).

بدبینی و شکاکیت تا اختلالات روانی

به طور خلاصه، ذهن به عنوان یک عملکرد محافظتی و تکاملی برای پیش‌بینی خطر و آماده‌سازی پاسخ‌ها، سناریوهای بدترین حالت را ایجاد می‌کند که با استراتژی‌های شناختی مانند بدبینی دفاعی کمک می‌شود. با این حال، این سوگیری می‌تواند زمانی که منجر به اضطراب مزمن و تفکر تحریف‌شده می‌شود، ناسازگار شود(منبع)(منبع)(منبع)(منبع).

مثال های بدبینی در روابط و کار

چند نمونه از بدبینی در روابط کاری:

• یک رهبر پروژه محتاط (لیام) به دلیل ترس از خرابی سیستم، سردرگمی کاربر یا موفقیت رقیب، علی‌رغم بازخورد مثبت و آزمایش کامل، عرضه محصول را به تأخیر می‌اندازد. بدبینی او باعث از دست رفتن فرصت‌های بازار و پیشرفت کند می‌شود.
• مدیران بدبین که بر نتایج منفی و مشکلات احتمالی تمرکز می‌کنند، می‌توانند با نادیده گرفتن دستاوردها، کاهش انگیزه و ایجاد محیطی که کارمندان احساس می‌کنند تلاش‌هایشان کم‌ارزش و بیهوده است، روحیه تیم‌ها را تضعیف کنند.
• روابط تجاری که در آن یک طرف به طرف دیگر به سوءاستفاده یا فرصت‌طلبی مشکوک است، ممکن است به جای رویارویی، با استعفا و سکوت واکنش نشان دهد. با وجود نارضایتی، روابط به دلیل وابستگی به منابع ادامه می‌یابد و منجر به وخامت منفعلانه رابطه می‌شود.
• سوگیری بدبینی در تصمیم‌گیری می‌تواند منجر به احتیاط بیش از حد و تخمین بیش از حد ریسک‌ها شود و باعث از دست رفتن فرصت‌های نوآوری یا رشد در مشارکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های تجاری شود.
• ارتباط بدبینانه در تیم‌ها می‌تواند منجر به بی‌اعتمادی، ترس از به اشتراک گذاشتن نظرات مخالف و همسویی ضعیف اهداف، افزایش درگیری‌ها و کاهش بهره‌وری شود.

از بدبینی و شکاکیت تا اختلال شخصیت پارانوئید و شخصیت مرزی

این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه بدبینی در روابط تجاری به صورت نگرانی بیش از حد، رفتار محتاطانه، قطع ارتباط و کاهش اعتماد بروز می‌کند که همه اینها می‌توانند مانع همکاری و موفقیت شوند(منبع)(منبع)(منبع).

منبع : سوگیری بدبینی چیست؟ مثال‌های واقعی و کاربردی