اثر بیزاری از ضرر، یک سوگیری شناختی است که در آن تأثیر عاطفی یک ضرر، شدیدتر از شادی حاصل از سود معادل آن احساس می‌شود. از نظر روانشناسی، از دست دادن چیزی حدود دو برابر درد بیشتری نسبت به لذتی که از به دست آوردن همان مقدار به دست می‌آید، ایجاد می‌کند. این پدیده باعث می‌شود افراد در تصمیم‌گیری، ضررها را بیشتر از سودها بسنجند.

چرا از باختن بیشتر می ترسیم تا از بردن لذت ببریم؟

بیزاری از ضرر در اقتصاد رفتاری به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن، افراد یک ضرر واقعی یا بالقوه را از نظر روانی یا عاطفی شدیدتر از یک سود معادل درک می‌کنند. برای مثال، درد از دست دادن ۱۰۰ دلار اغلب بسیار بیشتر از شادی حاصل از یافتن همان مبلغ است.

اثرات روانی تجربه یک ضرر یا حتی مواجهه با احتمال ضرر، حتی ممکن است باعث ایجاد رفتار ریسک‌پذیری شود که می‌تواند ضررهای تحقق‌یافته را محتمل‌تر یا شدیدتر کند(منبع).

ما به دلیل یک سوگیری شناختی به نام اثر بیزاری از باخت، بیشتر از اینکه از برد لذت ببریم، از باخت می‌ترسیم. این اثر به این معنی است که درد روانی از دست دادن چیزی (پول، مقام، روابط) تقریباً دو برابر قدرتمندتر از لذت به دست آوردن مقدار معادل آن است. به عبارت دیگر، در پاسخ‌های عاطفی ما، باخت‌ها بیشتر از بردها جلوه می‌کنند.

توضیح تکاملی این است که حساسیت زیاد به باخت‌ها به اجداد ما کمک می‌کرد تا با انگیزه دادن به آنها برای اجتناب از موقعیت‌های خطرناک و محافظت از منابع، زنده بمانند. از نظر روانشناختی و بیولوژیکی، مغز باخت‌های احتمالی را به عنوان تهدیدآمیزتر از بردهای معادل پردازش می‌کند.

از نظر رفتاری، این امر منجر به تصمیمات ریسک‌گریز می‌شود، جایی که افراد اغلب از ضرر اجتناب می‌کنند یا از آن می‌ترسند، حتی اگر به معنای از دست دادن سودهای بالقوه باشد. همچنین توضیح می‌دهد که چرا افراد ممکن است مدت زیادی به سرمایه‌گذاری‌های از دست رفته خود ادامه دهند یا برای جلوگیری از تحقق ضرر، ریسک‌های غیرمنطقی بپذیرند، رفتاری که به عنوان اثر تمایل شناخته می‌شود.

ترس از شکست چیست؟ نقش شکست در زندگی و رسیدن به موفقیت

بیزاری از ضرر، عدم تقارن در تصمیم‌گیری ایجاد می‌کند: افراد ترجیح می‌دهند از ضرر اجتناب کنند تا اینکه سود کسب کنند، و این باعث می‌شود ضرر از نظر روانی تأثیرگذارتر از سود برابر باشد(منبع)(منبع)(منبع)(منبع).

نمونه های این اثر در زندگی روزمره

نمونه‌هایی از تأثیر زیان‌گریزی در زندگی عبارتند از:

• تصمیمات مالی: افراد تمایل دارند از فروش سهام زیان‌ده خودداری کنند تا از ضرر فرار کنند، حتی زمانی که فروش از نظر مالی عاقلانه باشد. این به عنوان اثر تمایل شناخته می‌شود.
• رفتار مصرف‌کننده: محصولاتی که معایب جزئی را در کنار مزایا برجسته می‌کنند، می‌توانند جذاب‌تر به نظر برسند زیرا توجه به نکات منفی کوچک، باعث زیان‌گریزی می‌شود و افراد را در تصمیم‌گیری درگیرتر و متفکرتر می‌کند.
• اجتناب از ریسک: پس از تجربه ضرر، افراد احتیاط بیشتری نشان می‌دهند و تمایل دارند از گزینه‌های پرخطر اجتناب کنند، شبیه به “اثر اجاق گاز داغ” که در آن یک تجربه بد منجر به اجتناب از موقعیت‌های مرتبط صرف نظر از مزایای بالقوه می‌شود.
• انگیزه: افراد اغلب انگیزه بیشتری برای جلوگیری از از دست دادن منابع شخصی (پول، جایگاه، زمان) نسبت به به دست آوردن مقادیر معادل آن دارند، که بر انگیزه‌های محل کار و اهداف شخصی تأثیر می‌گذارد.
• انتخاب‌های روزمره: افراد تصمیمات خود را بر اساس اجتناب از ضرر و زیان به جای دنبال کردن سود، شکل می‌دهند، برای مثال، از تغییر شغل یا سرمایه‌گذاری به دلیل ترس از دست دادن ثبات فعلی، حتی اگر گزینه جدید پاداش‌های بهتری ارائه دهد، خودداری می‌کنند.

این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه بیزاری از ضرر و زیان با سنگین‌تر دانستن ضررها نسبت به سودهای معادل، بر تصمیمات روزانه تأثیر می‌گذارد و منجر به رفتار محتاطانه، اجتناب از ریسک ادراک‌شده و افزایش حساسیت به نتایج منفی می‌شود(منبع)(منبع).

وقتی که ترس از باخت، مانع بردن می شود

ترس از باخت می‌تواند با ایجاد موانع روانی که افراد را از انجام ریسک‌ها و اقدامات لازم برای موفقیت باز می‌دارد، مانع از پیروزی شود. این ترس اغلب به صورت‌های زیر بروز می‌کند:

• اجتناب از ریسک: ترس از باخت، افراد را در منطقه امن خود نگه می‌دارد و مانع از کاوش فرصت‌های جدید یا فراتر رفتن از مرزهای ضروری برای رشد و موفقیت می‌شود.
• بی‌تصمیمی: تحلیل بیش از حد و حدس و گمان به دلیل ترس از اشتباه کردن می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌ها و تأخیر در اقدامات شود و مانع پیشرفت به سمت اهداف شود.
• خود تخریبی: ترس از عواقب موفقیت – مانند افزایش انتظارات، مسئولیت‌ها یا تغییرات اجتماعی – می‌تواند منجر به رفتارهای ناخودآگاهی شود که دستاوردها را تضعیف می‌کنند.
• تمرکز بر باخت به جای برد: بیزاری از باخت باعث می‌شود باخت‌ها دردناک‌تر از بردها لذت‌بخش به نظر برسند و پتانسیل شکست، انگیزه تلاش برای موفقیت را تحت الشعاع قرار دهد.
• بی‌اعتمادی به توانایی‌ها: ترس از باخت می‌تواند باورهای منفی نسبت به خود را تقویت کند و اعتماد به نفس را کاهش دهد و در نتیجه منجر به تردید یا اجتناب از چالش‌ها شود.

برای برنده شدن، تشخیص این ترس، پذیرفتن عدم قطعیت به عنوان بخشی از موفقیت، تغییر چارچوب ریسک‌ها به عنوان فرصت‌های یادگیری و تغییر تمرکز از اجتناب از ضرر به دنبال کردن رشد، بسیار مهم است.

در اصل، غلبه بر ترس از ضرر به فرد اجازه می‌دهد تا ریسک‌های حساب‌شده‌ای را بپذیرد، فرصت‌ها را غنیمت بشمارد و به پیروزی‌های بالقوه‌ای دست یابد که در غیر این صورت ترس مانع آنها می‌شد(منبع)(منبع)(منبع).

منبع : بیزاری از ضرر چیست و چگونه تصمیم‌گیری را منحرف می‌کند؟